In Knife vraagt de zoon van Salman Rushdie, Milan, die onderzoek had gedaan naar mesaanvallen, op een gegeven moment ongelovig aan zijn vader: 'Er zijn zoveel gevallen waarin iemand maar één keer wordt neergestoken en sterft. En je bent vijftien keer gestoken en je leeft nog.’ Mes is niet alleen het bewijs dat Salman Rushdie nog leeft na de gruwelijke steekpartij op hem. Het is een glorieus bewijs van het feit dat hij, tegen alle verwachtingen in, de leiding heeft over zijn eigen lot. We zijn vaak verbijsterd als we geconfronteerd worden met geweld, omdat geweld, zoals Rushdie schrijft, de werkelijkheid verbrijzelt. De handeling van het schrijven is een soort herstel van de orde.
Het boek is ogenschijnlijk een poging om in het reine te komen met 12 augustus 2022, de dag waarop Rushdie werd aangevallen in Chautauqua, New York. Het is een confrontatie op vier verschillende niveaus. De eerste is het verwerken van het fysieke trauma van de aanval, waarbij Rushdie een oog en het gebruik van een arm verloor. Het boek beschrijft op levendige wijze zowel de aanval als het langzame, pijnlijke en onrustige herstelproces. Schrijvers, zegt Rushdie, in een knipoog naar Günter Grass en Jorge Borges, zijn altijd twee mensen: de persoon en de schrijver. De schrijver is een persona die uit de boeken is gecreëerd en in de wereld circuleert en waarvan de schrijver de betekenis niet helemaal kan beheersen. Dit is de persona van Rushdie die een doelwit is geweest, uit Khomeini’s fatwanaar de recentere aanval. Dan is er de persoon Rushdie, een belichaamd wezen, een feestbeest, met zijn privégrappen, pijn en gelach, liefdes, vriendschappen, kijk op de wereld. In sommige opzichten is dit boek een poging om de kracht van die persoon te herwinnen, die is afgesloten door de persoonlijkheid van de schrijver. Maar door in het reine te komen met de aanval door middel van schrijven, waardoor het in sommige opzichten een object van denken en voelen wordt, gebruikt Rushdie juist de persoonlijkheid die tot de aanval heeft geleid om de kracht van zijn persoon te herwinnen.
De tweede is het in het reine komen met de aanvaller, die Rushdie weigert te noemen en alleen A noemt. Dit is een verrassend behendig en empathisch portret van zijn aanvaller. Rushdie baseert zich op verklaringen van de aanvaller en gaat een denkbeeldige dialoog met hem aan. De voornaamste malaise van de aanvaller is niet het fundamentalisme, maar de eenzaamheid. In een kernachtige reeks reflecties creëert Rushdie een psychologisch acuut en sociologisch slim profiel van de aanvaller: een jongen uit New Jersey die Rushdie begint te haten omdat hij Rushdie ‘oneerlijk’ vindt. Dit is natuurlijk een bekend thema in de biografie van zoveel moderne aanvallers, van Anders Breivik tot de aanvaller van Rushdie. De malaise van de moderniteit is geen terugkeer naar het fundamentalisme. Het fundamentalisme is eerder een kanaal waardoor een diepgaande vijandigheid jegens de wereld, voortkomend uit eenzaamheid, aan het licht komt: het is net zo goed een roep om betekenis en aandacht als al het andere. De puzzel is niet zozeer de ideeën die ze omarmen, maar het zijn de omstandigheden van hun bestaan die ervoor zorgen dat ze deze omarmen.
Advertentie
Het derde thema is een voortzetting van Joseph Anton: A Memoir i>, een soort literaire autobiografie waarin Rushdie vertelt over de talloze invloeden op zijn schrijven. Er is sprake van een lichte defensieve houding bij De Duivelsverzen, maar Rushdie als een Verlichtingsfiguur van onze tijdis volop in beweging. Er is een verbijsterende reeks verwijzingen, Rushdie’s gebruikelijke woordspelingen en taalspel, de hoge grappen en de lage grappen, en wat hij zijn “associatieve” stijl van denken in volle gang noemt. Het boek wordt een spetterende verdediging van de vrijheid. Een groot deel van zijn woede is, op een enigszins repetitieve manier, gericht tegen liberalen die de illusie koesteren een wereld te creëren zonder overtredingen.
Het enige wat Rushdie natuurlijk niet is, is eenzaam. Het derde thema van het boek is een soort mini-liefdesverhaal, over zijn vrouw Eliza, zijn twee kinderen en hun omgang met de aanval, terwijl ze Rushdie ook helpen herstellen. Rushdie maakte zijn vrouw Eliza het hof in de meest ongewone omstandigheden. Hij was op een feestje waar zij aanwezig was, en beiden besloten het terras op te gaan om de stadslichten te zien. Maar de uitgang was een glazen deur. Terwijl Eliza door de open deur naar buiten ging, liep Rushdie regelrecht de glazen deur in, viel bijna flauw en liep ernstige verwondingen op aan zijn neus. Eliza kwam met hem mee in de auto die hem naar het ziekenhuis bracht, en zo begon de verkering. Deze duister komische scène die regelrecht uit een B-komedie lijkt te komen, is in zekere zin enorm empowerend. Uit dit ongeluk komt een relatie voort. Maar het herinnert ons er ook aan dat voor Rushdie, net als voor Montaigne, de meest krachtige gevoeligheid het kunnen lachen om de wereld is in plaats van erom te huilen, zelfs ondanks de tragedies ervan. In dit boek beschrijft Rushdie de christelijke culturele invloed op hem. Hij had eraan kunnen toevoegen dat de belangrijkste eigenschap van Jezus, zoals we nu vaak zijn vergeten, ook zijn vrolijkheid was. In Rushdies grappen, zijn vrolijkheid en zijn spot verleidt hij het lot. Maar hij zegeviert er ook over.
De schrijver is redacteur van The Indian Express.
Meer premiumverhalen
In plaats van gratis geschenken hebben de armen hulpmiddelen nodig om zichzelf te verbeteren. Alleen abonnees
Bij ongehinderde overwinningen van de Lok Sabha-poll, een bekend scriptAlleen abonnee
Camperreizigers ontdekken off-the-grid vakantiesAlleen voor abonnees
Hoe de gangster uit Mumbai werd getraceerd naar Afrika nadat hij zich op de abonnee had gericht Alleen
Door AI gegenereerde realtime oproepen aan kiezers vervagen de lijnen te midden van Lok SabhaSubscriber Only
In verkiezingscampagnes wordt niet veel gesproken over klimaatveranderingAlleen abonnees
Vijay Rana's Kashi: de verblijfplaats van ShivaAlleen voor abonnees
Olympische Spelen Parijs: Reetika Hooda komt naar voren als India's slimste prospectAlleen abonnee
© The Indian Express Pvt Ltd