Foto's bij het American Joint Distribution Committee, een van de twee groepen die de redding van Holocaustoverlevenden uit Oekraïne coördineren, in Jeruzalem, 27 april 2022. (Avishag Shaar-Yashuv/The New York Times)
Geschreven door Erika Solomon
Hun vroegste herinneringen zijn van vluchtende bommen of het horen van gefluister over moordpartijen op andere Joden, inclusief hun familieleden. Beschut door de Sovjet-Unie hebben ze het overleefd.
Nu de bejaarde en kwetsbare Oekraïnes overlevenden van de Holocaust ontsnappen opnieuw aan de oorlog, op een opmerkelijke reis die de wereld die ze kenden op zijn kop zet : Ze zoeken veiligheid in Duitsland.
https://images.indianexpress.com/2020/08/1×1.png
Voor Galina Ploschenko, 90, was het geen beslissing die zonder aarzeling werd genomen. “Ze vertelden me dat Duitsland mijn beste optie was. Ik zei tegen hen: 'Ik hoop dat je gelijk hebt',' zei ze.
Beste van Express Premium
PremiumMalediven bewaart zijn pre-islamitische geschiedenis, met wat hulp uit India Wekelijkse horoscoop, 1 mei 2022 – 7 mei 2022: Weegschaal, Ram, Vissen en andere.. . Uitgelegd: waarom in het land van Guru Nanak, is Patiala-clash een aberratie Ploschenko is de begunstigde van een reddingsmissie georganiseerd door Joodse groepen, die proberen Holocaust-overlevenden uit de oorlog te halen die is aangericht door de Russische invasie van Oekraïne. Deze niet-leeftijdgenoten per ambulance uit een oorlogsgebied brengen is gevaarlijk werk, doordrenkt met een historische ironie: niet alleen worden de overlevenden van de Holocaust naar Duitsland gebracht, de aanval komt nu uit Rusland – een land dat zij zagen als hun bevrijders van de nazi's. Een week geleden zat Ploschenko vast in haar bed in een bejaardentehuis in Dnipro, haar geboorteplaats in Centraal-Oekraïne, terwijl artillerie-aanvallen donderden en luchtalarmsirenes loeiden. De verpleegsters en gepensioneerden die konden lopen waren naar de kelder gevlucht. Ze werd gedwongen om in haar kamer op de derde verdieping te liggen, alleen met een dove vrouw en een stomme man, bedlegerig zoals zij. “Die eerste keer was ik een kind, met mijn moeder als mijn beschermer. Nu heb ik me zo alleen gevoeld. Het is een vreselijke ervaring, een pijnlijke,' zei ze, comfortabel genesteld na een driedaagse reis in een bejaardencentrum in Hannover, in het noordwesten van Duitsland. Tot op heden zijn 78 van de zwakste overlevenden van de Holocaust in Oekraïne, van wie er ongeveer 10.000 zijn, geëvacueerd. Een enkele evacuatie kost maximaal 50 mensen, gecoördineerd over drie continenten en vijf landen. Voor de twee groepen die de reddingsoperaties coördineren – de Jewish Claims Conference en de American Joint Distribution Committee – is het niet gemakkelijk om overlevenden zoals Ploschenko te overtuigen om te vertrekken. De meeste van de kwetsbaarste en oudste overlevenden waarmee contact is opgenomen, hebben geweigerd het huis te verlaten. Degenen die wilden gaan hadden talloze vragen: hoe zit het met hun medicijnen? Waren er Russische of Oekraïense sprekers daar? Mogen ze hun kat meenemen? (Ja, zoals later bleek.) Toen was er de meest lastige vraag van allemaal: waarom Duitsland? “Een van hen vertelde ons: ‘Ik zal' niet geëvacueerd worden naar Duitsland. Ik wil wel geëvacueerd worden, maar niet naar Duitsland,’ “Zei Rüdiger Mahlo van de Claims Conference, die samenwerkt met Duitse functionarissen in Berlijn om de reddingen te organiseren. De Claims Conference is opgericht om met de Duitse regering te onderhandelen over restitutie van de Holocaust en houdt een gedetailleerde lijst bij van overlevenden die, onder normale omstandigheden, wordt gebruikt om pensioenen en gezondheidszorg uit te delen, maar die nu dient als een manier om mensen te identificeren voor evacuatie. Om vele redenen, zou Mahlo hen vertellen, was Duitsland logisch. Het was gemakkelijk bereikbaar per ambulance via Polen. Het heeft een goed gefinancierd medisch systeem en een grote populatie Russisch sprekenden, waaronder Joodse emigranten uit de voormalige Sovjet-Unie. Zijn organisatie heeft een relatie met overheidsfunctionarissen daar na tientallen jaren van restitutiegesprekken. Israël is ook een optie, voor degenen die goed genoeg zijn om daarheen te vliegen. Ploschenko heeft nu “niets dan liefde” voor Duitsland, hoewel ze zich nog “alles” herinnert over de laatste oorlog die ze heeft overleefd – van de sjaal die haar moeder om haar lichaam wikkelde, op een gegeven moment haar enige kledingstuk, tot het radiobulletin dat haar het nieuws dat duizenden Joden, waaronder een tante en twee neven, waren omgekomen in mobiele gaswagens die de lokale bevolking 'dushegubka' of zielenmoordenaar noemde. Haar vader, die vertrok om te vechten met de Sovjetleger, verdwenen. 'Ik was niet bang voor Duitsland', zei ze. “Ik kon maar niet stoppen met denken: papa stierf in die oorlog. Mijn neven zijn omgekomen in die oorlog.' Ploschenko gelooft dat zij, haar moeder en vijf van haar tantes het overleefden door te zingen – of ze nu op de katoenvelden in Kazachstan werkten, waar ze tijdelijk onderdak vonden, of ineengedoken onder paraplu's in een dakloos appartement na de oorlog. “We zouden meezingen met de radio,” herinnert ze zich met een glimlach. “Het is wat ons heeft gered. We zongen alles, wat er ook maar op was – opera, volksliederen. Ik wil heel graag zingen, maar ik weet niet meer dat ik dat kan. Ik heb er de stem niet voor. Dus in plaats daarvan herinner ik me gewoon alle keren dat ik eerder zong.” Gelegen tussen kussens in een zonovergoten kamer van het AWO seniorencentrum, regisseert Ploschenko de muziek in haar geest met een trillende hand. Terwijl de verzorgers in en uit lopen, oefent ze de Duitse zinnen die ze zorgvuldig op een notitieblok heeft genoteerd: “Danke Schön”, hartelijk dank. “Alles Liebe,” veel liefs. “In het schema van al deze horror, klinken zo'n 70 mensen niet als veel”, zei Gideon Taylor, voorzitter van de Claims Conference. “Maar wat er nodig is om deze mensen, één voor één, ambulance per ambulance, in veiligheid te brengen in Duitsland, is ongelooflijk belangrijk.” Dergelijke evacuaties worden onvermijdelijk geplaagd door logistieke haken en ogen met nagelbijtende momenten. Ambulances zijn teruggestuurd van controleposten terwijl de gevechten laaiden. Anderen zijn in beslag genomen door soldaten, om te gebruiken voor hun eigen gewonden. Geconfronteerd met verwoeste wegen, hebben chauffeurs hun ambulances door bossen genavigeerd. De meeste logistieke problemen worden afgehandeld vanaf 2.000 mijl afstand, waar Pini Miretski, teamleider medische evacuatie, zit in een situatiekamer van het Joint Distribution Committee in Jeruzalem. De JDC, een humanitaire organisatie, heeft een lange geschiedenis van evacuaties, waaronder het smokkelen van Joden uit Europa in de Tweede Wereldoorlog. De afgelopen 30 jaar hebben vrijwilligers gewerkt om het Joodse leven in voormalige Sovjetlanden, waaronder Oekraïne, nieuw leven in te blazen. Miretski en anderen coördineren met reddingswerkers in Oekraïne, en hielpen hen ooit een overlevende te bereiken die rilde in een appartement met een temperatuur van 14 graden, haar ramen verbrijzeld door explosies. In een ander geval hielpen ze reddingswerkers die een week lang een overlevende evacueerden in een dorp omringd door hevige gevechten. “Er zijn nu meer dan 70 van deze verhalen, elk zoals deze”, zei hij. Voor Miretski voelt deze operatie persoonlijk aan: hij is een Oekraïense Joodse emigrant naar Israël, en zijn overgrootouders waren gedood in Babyn Yar, ook bekend als Babi Yar, het ravijn in Kiev waar tienduizenden de dood in werden geduwd nadat ze van 1941-43 waren uitgekleed en beschoten met machinegeweren. Het monument voor die bloedbaden in Kiev werd in de begindagen van de invasie getroffen door Russische raketten. “Ik begrijp de pijn van deze mensen, ik weet wie ze zijn”, zei Miretski. “Deze scènes, deze verhalen nu – in zekere zin is het alsof het leven de cirkel rondgaat. Omdat veel van die verhalen werkelijkheid zijn geworden.” Sinds het begin van de oorlog in Oekraïne zijn minstens twee Holocaustoverlevenden omgekomen. Vorige week stierf Vanda Obiedkova, 91, in een kelder in het belegerde Mariupol. In 1941 had ze het overleefd door zich in een kelder te verstoppen voor nazi's die 10.000 joden in die stad hadden opgepakt en geëxecuteerd. Voor Vladimir Peskov, 87, vorige week geëvacueerd uit Zaporizja, en woonachtig in de hal van Ploschenko in het huis in Hannover, is het circulaire gevoel dat deze oorlog zijn leven heeft gegeven demoraliserend. “Ik voel een soort hopeloosheid, omdat het voelt alsof de geschiedenis zich herhaalt”, zei hij, ineengedoken in een rolstoel, terwijl hij een mok streelde die van zijn moeder was – een van de weinige souvenirs die hij naar Duitsland had meegebracht. < p>Toch heeft hij ook een zekere mate van afsluiting gevonden. “De oorlog van vandaag heeft een einde gemaakt aan alle negatieve emoties die ik voelde jegens Duitsland,” zei hij. Net buiten zijn kamer zat een groep overlevenden die onlangs uit de oostelijke stad Kramatorsk waren aangekomen rond een tafel in de zonnige keuken van het huis. Ze klaagden luidkeels over het idee om weer de oorlog te ontvluchten. Maar ze weigerden hun gedachten te delen met een westerse journalist. 'Je zult de waarheid niet vertellen', zei een man, wegkijkend. Hun aarzeling weerspiegelt een van de meest pijnlijke delen van deze tweede ballingschap, vooral voor degenen uit de Russisch-sprekende oostelijke regio's van Oekraïne: je kijk op Duitsland heroverwegen is één ding, Rusland erkennen als een agressor is een andere. “Mijn kinderdromen waren om een fiets en een piano te kopen en naar Moskou te reizen om Stalin te zien,” zei Ploschenko. “Moskou was de hoofdstad van mijn vaderland. Ik hield van het lied 'My Moscow, My Country'. Ik kan moeilijk geloven dat dat land nu mijn vijand is.' Ze bladerde door een fotoboek en wees naar foto's van haar jongere zelf , poserend in een badpak op het strand in Sochi, terwijl de golven om haar heen beuken. “Soms word ik wakker en vergeet ik dat ik in Duitsland ben,” zei ze. “Ik word wakker en ben weer op zakenreis in Moldavië of Oezbekistan. Ik ben terug in de Sovjet-Unie.” Maar Duitsland zal de rest van haar dagen haar thuis zijn. Het is een idee waarmee ze nu vrede heeft gesloten, zei ze. “Ik kan nergens anders heen.”
Premium
Premium
Premium
Galina Ploschenko, een Holocaust-overlevende uit Oekraïne, in haar kamer in het AWO seniorenzorgcentrum in Hannover, Duitsland, 25 april 2022. (Lena Mucha/The New York Times) 
Een situatiekamer van het Amerikaanse Joint Distribution Committee, een van de twee groepen die de redding van Holocaust-overlevenden uit Oekraïne coördineren, in Jeruzalem, 27 april 2022. (Avishag Shaar-Yashuv/The New York Times) 
Een fotoboek met herinneringen uit haar verleden dat Galina Ploschenko, een Holocaustoverlevende uit Oekraïne, meenam naar Duitsland, in het AWO seniorencentrum in Hannover, 25 april 2022. (Lena Mucha/The New York Times) 
Het seniorencentrum van AWO in Hannover, Duitsland, waar Holocaustoverlevenden uit Oekraïne zijn meegenomen, 25 april 2022. (Lena Mucha/The New York Times )