Minister Ivo Opstelten van Veiligheid en Justitie heeft een Big Brother Award gewonnen, een prijs voor de grootste privacyschenders, onder meer om de hackbevoegdheid van de politie. Het is zijn vierde ‘prijs’. Ook de Nederlandse scholen mochten een award in ontvangst nemen.
Burgerrechtenorganisatie Bits of Freedom reikte de prijzen dinsdagavond uit in de Stadsschouwburg in Amsterdam. Naast Opstelten was collegaminister Lodewijk Asscher van Sociale Zaken genomineerd, vanwege een wet die de Belastingdienst fraude laat opsporen middels datamining. Onder meer gegevens over pensioenen, schulden, uitkeringen, vergunningen en zorgverzekeringen worden doorzocht op zoek naar patronen van fraude. Privacyactivisten vinden dat burgers daardoor bij voorbaat worden behandeld als criminelen. Tot slot was de Belastingdienst genomineerd, vanwege zijn ‘bijna ongelimiteerde honger naar informatie over Nederlandse burgers’.
Het kabinet zei in een – satirische, als geheim ‘uitgelekt’ document opgestelde – schriftelijke reactie dat ‘Bits of Freedom blijkbaar weinig kandidaten kan vinden’. Minister Opstelten zei in de reactie ‘voor een sterke rechtsstaat en een veilig Nederland’ te staan en daarom een ‘gemengd gevoel’ te hebben bij de prijs. “Tegen het gevaar van cybercrime en jihadisme moeten we ons wapenen”, aldus Opstelten, die ook aantekent dat het volgens hem met de privacy in Nederland goed gesteld is.
De expertprijs gaat naar de Nederlandse scholen, die de privégegevens van hun leerlingen verstrekken aan softwareontwikkelaars van pakketten die worden gebruikt om de voortgang van leerlingen te volgen. “Vroeger ging je naar school om te studeren, nu om bestudeerd te worden”, aldus schrijver en jurylid Maxim Februari in het juryrapport. Ook de bredere ontwikkeling dat leerlingen steeds meer worden gevolgd, was een aanleiding om de scholen de prijs te geven.
Woordvoerster Simone Walvis van de PO-raad zei in een reactie tijdens de uitreiking voor een ‘dilemma’ te staan. “Digitale leermiddelen kunnen kinderen ontzettend helpen met leren”, zo zei Walvis. “Het wordt zo mogelijk voor kinderen om op hun eigen niveau en in hun eigen tempo te leren.” Walvis zei ervoor te willen zorgen dat verzamelde gegevens niet te herleiden zijn tot kinderen en dat de opslag ervan beter wordt gecontroleerd. Naast de Nederlandse scholen was onder meer het eID-stelsel genomineerd.
Overigens kondigde staatssecretaris Dekker al aan dat de scholen de leerlingen met een pseudoniem zullen aanduiden, om zo hun privacy te waarborgen. Naast Februari namen onder meer de onderzoekers Axel Arnbak en Frederik Borgesius deel in de jury, evenals leden van andere burgerrechtenorganisaties.
Vorig jaar wonnen minister Opstelten en de Belastingdienst een Big Brother Award. Opstelten kreeg de prijs toen eveneens vanwege onder andere de hackbevoegdheid van de politie. De minister zei destijds dat de prijs hem ‘steekt’. “Van desinteresse is absoluut geen sprake”, zegt Opstelten over de aantijging dat hij geen oog voor privacy zou hebben. “De ontwikkelingen op het gebied van cybercrime gaan zeer snel”, voert Opstelten aan. Bij de Belgische editie van de Big Brother Awards wonnen onder meer de smartphone en de NSA.