Zdjęcia Matthias Balk / DPA / TASS
Dla europejskiej waluty nastały nie najlepsze czasy. Jakie ryzyko zagrażają strefie euro i na co warto czekać od dynamiki euro?
Niepokojące wieści napływają z Europy, i na ich tle euro traci pozycji w stosunku do dolara. Z lutowego maksimum kurs wspólnej europejskiej waluty spadła o około 9%. Warto przy tym zauważyć ogólne umocnienie dolara w skali globalnej. W tym samym czasie indeks dolara (DXY, kurs do koszyka walut sześciu krajów —głównych partnerów handlowych USA) udało się doliczyć około 10%. Ponad połowa dynamiki indeksu określa się ruch dolara w stosunku do euro, jednak wobec walut krajów rozwijających się dolar umocnił się jeszcze bardziej. W ten sposób zachowanie się pary walutowej euro-dolar wynika to nie tylko osłabienie europejskiej waluty.
Rozbieżność stawek
Między USA i strefy euro występuje znaczna rozbieżność w makroekonomicznych wskaźnikach, które decydują parametry polityki pieniężnej. Według pierwszej ocenie, w trzecim kwartale PKB strefy euro dodałbym tylko 0,2% (kw/kw), w porównaniu z 0,4% w drugim kwartale. To najniższa dynamika od 2014 roku. Jeśli gospodarka Francji wzrosła o 0,4%, Włochy z jej problemów budżetowych była w stagnacji.
Od czwartego kwartału szczególnej pozytywnych nie trzeba czekać. Wskazuje na to zbiorczy wskaźnik aktywności (PMI Composite) w strefie euro, który w październiku wyniósł 52,7 pkt w porównaniu niemal z 59 punktami na początek roku.
W rezultacie Europejski bank centralny (EBC) wciąż jest skonfigurowany stymulować gospodarkę regionu. Stopy procentowe pozostaną na сверхнизких wartości co najmniej do jesieni 2019 roku.
Program quantitative easing (QE), regulator stopniowo skręca i zamierza zakończyć pod koniec roku. Jednak z uwzględnieniem ryzyka dla wzrostu gospodarki, wśród których szef EBC Mario Draghi wspomniał protekcjonizm USA i sytuacji na rynkach rozwijających się, przedłużenia QE w strefie euro w pełni wykluczyć nie można.
Inflacja w czerwcu osiągnęła таргета EBC w 2%, jednak stało się to głównie za sprawą wzrostu cen ropy. Bazowa inflacja konsumencka (z wyłączeniem żywności i energii) w październiku wyniósł zaledwie 1,1% rocznie. Zakłada się, że inflacja pozostanie poniżej docelowego punktu orientacyjnego EBC w 2% jeszcze przez długi czas. Wrzesień prognoza regulatora na 2018 i 2019 zakłada odczyt 1,7%.
Gospodarka USA formalnie silna, chociaż szczytowe wartości wzrostu może być zakończona. Według pierwszej ocenie, w trzecim kwartale PKB wzrósł o 3,5% (kw/kw) po 4,2% kwartał wcześniej. We wrześniu wzrost indeksu cenowego wydatków konsumpcyjnych wyniósł 2% w stosunku rocznym, po wzroście o 2,2% w sierpniu. Podstawowy wskaźnik cen zachował wzrost o 2%. To jest zgodne z docelowego punktu orientacyjnego Федрезерва w 2%. Stąd inne podejście do polityki pieniężnej, przewidujący stopniowe jej zaostrzenie.
Jesienią ubiegłego roku został uruchomiony mechanizm “QE odwrotnie”, który zakłada rezygnację z reinwestycji części środków otrzymanych od papierów wartościowych w bilansie FED. Wielkość aktywów finansowych w bilansie regulatora wynosi $4,2 bln. FED aktywnie скупала papieru Skarbu państwa (obligacje skarbowe) i obligacje hipoteczne dla walki z kryzysem 2008 roku, teraz uruchomiona odwrotny środek.
Podstawowe stopy procentowe Fed zaczął podnosić się jeszcze w 2015 roku. Wtedy była zbliżona do zera, teraz wynosi 2-2,25%. Według prognozy Komitetu operacji otwartego rynku (FOMC), w tym roku zakłada się kolejny wzrost o 25 punktów bazowych, w 2019 roku — jeszcze trzy. Na 2020-2012 latach FOMC zaplanowane poziom stopy procentowej w 3,4%, która zakłada wzrost gospodarczy politykę.
Zaostrzenie polityki pieniężnej w USA doprowadziło do wzrostu zysków z obligacji Skarbu państwa. Rentowności 10-letnich papierów przekroczyła 3%, rentowności krótkich odcinków znajdują się na poziomach sprzed kryzysu w 2008 roku.
Dodajmy do tego ujemne wartości zysków wielu krótkich suwerennych obligacji strefy euro, np. dwuletnich papierów Niemczech i Francji, i otrzymujemy dyferencjał stóp procentowych na niekorzyść euro. Spread między доходностями 10-letnich obligacji Skarbu państwa i niemieckich obligacji blisko rekordowy wartości — około 2,7%, rozbieżność w prawdziwych zakładach (po odliczeniu inflacji) też wysoko.
W zasadzie nie można wykluczyć zmian w polityce monetarnej Федрезерва w bardziej miękką stronę. Jak pokazuje praktyka, FED w pełni “ufać nie można”. W poprzednich latach zwiększenie turbulencji na światowych giełdach doprowadziły do spowolnienia wzrostu stawek. W październiku na amerykański rynek akcji przyszła korekta. Teraz rynek terminowych wskazuje na znaczne prawdopodobieństwo nie więcej niż dwóch etapach wzrostu stóp procentowych FED w 2019 roku.
Tak że widzimy kij o dwóch końcach. Odejście inwestorów od ryzykownych aktywów tradycyjnie prowokuje umocnienie dolara, w tym wobec euro. Ponadto, korekta na światowych rynkach, zwłaszcza na tle zwiększenia protekcjonizmu i obaw o spowolnienie wzrostu globalnej gospodarki, jest w stanie zrobić, aby powstrzymać wzrost stawek nie tylko FED, ale i EBC.
Problemy wewnątrz
Przeciwko pary walutowej euro-dolar grają i внутриевропейские czynniki. Nie warto zapominać włoski kryzys. Bruksela wymaga rewizji projektu budżetu państwa na rok 2019. Dokument zakłada deficyt w 2,4%, niezbędny do pobudzenia gospodarki. W przyszłości będzie się kurczyć. Formalnie zasady bloku walutowego ograniczają deficyt budżetu trzema procentami. Jednak Włochy przeciążony zadłużenia — stosunek długu i PKB kraju wynosi 132%, drugie co do wielkości wartość w strefie euro po Grecji. Dlatego UE ustanowił dla Włoch limit deficytu budżetu w 0,8%.
Spread między доходностями włoskich i niemieckich 10-letnich obligacji rozszerza się i wynosi obecnie około 3,1%. Jeśli wartość zbliży się do 4%, może rozpocząć najazd inwestorów na włoskie banki, a to już ryzyko dla systemu finansowego regionu. Zresztą, wcześniej czasu nie ma co panikować. Jak pokazuje przykład “greckiego dramatu”, pytania z Brukselą decydują się w ostatniej chwili, a “scenariusz apokalipsy” i nie materializuje.
Oprócz tego, istnieją chwile, leżące w płaszczyźnie politycznej. Procedura Brexit nie uzgodniona. W przypadku wyjścia wielkiej Brytanii z UE bez transakcji ucierpi gospodarka obu stron. Ale to raczej formalność. Według oświadczenia brytyjskiego premiera Theresy May, 95% porozumienia osiągnięte i okres przejściowy może być przedłużony poza 2020 roku.
W końcu października Angela Merkel poinformowała o rezygnacji ze stanowiska przewodniczącego unii Chrześcijańsko-demokratycznej. Stanowisko kanclerza Niemiec Merkel planuje opuścić w 2021 roku. Zagrożone jest koalicja rządząca w kraju, która już zaczęła tracić swoją pozycję. Ponad 10 lat Merkel zajęła wiodącą rolę na arenie politycznej UE. W pierwszej połowie 2010-tych kanclerz Niemiec aktywnie uczestniczyła w rozwiązywaniu kryzysu zadłużenia w Grecji, nie pozwalając na wyjścia kraju ze strefy euro. Przyszłe zmiany raczej nie poprawią sytuację polityczną w regionie.
Tak, że teraz główne czynniki nie odgrywają na rzecz euro. Znaczna część negatywnych jest już zawarty w cytacie, jednak tendencja spadkowa jest wciąż aktualna. Jako następny punkt orientacyjny na parze euro-dolar warto zaznaczyć $1,12. W przyszłości nie wykluczone emocjonalne wybuchy na głośnych wypowiedzi polityków i przedstawicieli EBC. W dłuższej perspektywie euro może być pod presją, choć gigantyczny dług publiczny USA, który już przekracza $21 bln, w “jeden dzień” jest w stanie trafić w amerykańskiej walucie.