Geschreven door Peter Baker
Eindelijk is er een soort vredesakkoord in het Midden-Oosten. Niet tussen Israël en de Arabieren, maar tussen Saoedi-Arabië en Iran, die elkaar al tientallen jaren naar de keel vliegen. En niet bemiddeld door de Verenigde Staten maar door China.
Aanbevolen voor u
Dit is een van de meest bizarre en turbulente ontwikkelingen die iemand zich had kunnen voorstellen, een verschuiving die hoofdsteden over de hele wereld deed tollen. Allianties en rivaliteiten die al generaties lang de diplomatie beheersen, zijn, althans voorlopig, op zijn kop gezet.
De Amerikanen, die de afgelopen driekwart eeuw de centrale actoren in het Midden-Oosten waren, bijna altijd degenen in de kamer waar het gebeurde, staan nu aan de zijlijn tijdens een moment van significante verandering. De Chinezen, die jarenlang slechts een ondergeschikte rol speelden in de regio, hebben zich plots getransformeerd tot de nieuwe machtsspeler. En de Israëli's, die de Saoedi's het hof hebben gemaakt tegen hun wederzijdse tegenstanders in Iran, vragen zich nu af waar het hen achterlaat.
Uitgelegd |Door China bemiddelde gesprekken helpen Saudi-Arabië en Iran om de banden te hernieuwen na een breuk van 7 jaar: wat dit betekent voor de wereld
“Er is geen ontkomen aan – dit is een groot probleem”, zegt Amy Hawthorne, adjunct-directeur voor onderzoek bij het Project on Middle East Democracy, een non-profitorganisatie in Washington. “Ja, de Verenigde Staten hadden op dit moment niet zo'n deal kunnen sluiten met Iran, aangezien we geen betrekkingen hebben. Maar in ruimere zin plaatst China's prestigieuze prestatie het diplomatiek in een nieuwe klasse en overtreft het alles wat de VS in de regio heeft kunnen bereiken sinds Biden aantrad.”
Het Witte Huis van president Joe Biden heeft publiekelijk verwelkomde het herstel van de diplomatieke betrekkingen tussen Saoedi-Arabië en Iran en sprak geen openlijke bezorgdheid uit over de rol van Peking bij het weer bij elkaar brengen van de twee. Privé suggereerden de assistenten van Biden dat er te veel van de doorbraak werd gemaakt, spottend met suggesties dat het duidde op enige erosie van de Amerikaanse invloed in de regio.
Mis het niet |Saoedi-Arabië en Iran komen overeen diplomatieke banden te herstellen: wat we tot nu toe weten
En het bleef onduidelijk, zeiden onafhankelijke analisten, hoe ver de toenadering tussen Saoedi-Arabië en Iran daadwerkelijk zou gaan. Na decennia van soms gewelddadige strijd om leiderschap in het Midden-Oosten en de bredere islamitische wereld, is het besluit om de in 2016 gesloten ambassades te heropenen slechts een eerste stap.
Advertentie
Het betekent niet dat de soennieten van Saoedi-Arabië en de sjiieten van Iran al hun diepe en diepgewortelde meningsverschillen opzij hebben gezet. Het is inderdaad denkbaar dat deze nieuwe overeenkomst om ambassadeurs uit te wisselen uiteindelijk niet eens wordt uitgevoerd, gezien het feit dat er een voorzichtig tijdschema van twee maanden was om de details uit te werken.
De sleutel tot de overeenkomst, volgens wat de Saoedi's de Amerikanen vertelden, was een toezegging van Iran om verdere aanvallen op Saoedi-Arabië te stoppen en de steun aan militante groepen die het koninkrijk als doelwit hadden, in te perken. Iran en Saoedi-Arabië hebben effectief een verwoestende proxy-oorlog uitgevochten in Jemen, waar Houthi-rebellen die zich aansloten bij Teheran acht jaar lang vochten tegen Saoedische troepen. Een wapenstilstand die vorig jaar met de steun van de Verenigde Naties en de regering-Biden tot stand kwam, maakte een einde aan de vijandelijkheden.
De VN schatten begin vorig jaar dat tijdens de oorlog meer dan 377.000 mensen waren omgekomen door geweld, honger of ziekte. Tegelijkertijd hebben de Houthi's honderden raketten en gewapende drones afgevuurd op Saoedi-Arabië.
Advertentie
Saoedi-Arabië had jarenlang gestreefd naar een opschorting van de vijandelijkheden met Iran, eerst via gesprekken in Bagdad die uiteindelijk op niets uitliepen. Ambtenaren van de Biden-regering zeiden dat de Saoedi's hen hadden ingelicht over de besprekingen in Peking, maar de Amerikanen spraken hun scepsis uit over het feit dat Iran zijn nieuwe toezeggingen zal nakomen.
Kroonprins Mohammed bin Salman, de de facto leider van Saoedi-Arabië die sterke banden had met president Donald Trump en heeft geholpen om $ 2 miljard aan financiering veilig te stellen voor de investeringsfirma die is opgericht door Jared Kushner, de schoonzoon van de voormalige president, is een ingewikkeld diplomatiek spel spelen sinds Biden aantrad.
Biden heeft ooit gezworen om van Saoedi-Arabië een “paria”-staat te maken voor het orkestreren van de moord op Jamal Khashoggi, een Saoedische columnist voor The Washington Post die in de Verenigde Staten woont . Maar vorig jaar stemde hij met tegenzin in om het koninkrijk te bezoeken, omdat hij probeerde de gasprijzen te verlagen, die deels waren gestegen door de Russische invasie van Oekraïne.
In een poging om de betrekkingen met de Saoedi's glad te strijken, kreeg Biden vernietigende kritiek te verduren vanwege een veelbesproken vuistgevecht met de kroonprins, die door de CIA was vastbesloten verantwoordelijk te zijn voor de moord op en het uiteenvallen van Khashoggi.
Maar Biden en zijn team waren woedend toen, naar hun mening, de Saoedi's later de onaangekondigde overeenkomst die tijdens dat bezoek was bereikt, schonden en de olieproductie afgelopen najaar afremden om de gasprijs hoog te houden. In dat geval geloofden de Amerikaanse functionarissen dat kroonprins Mohammed de kant van president Vladimir Poetin van Rusland koos, en Biden dreigde met niet-gespecificeerde “gevolgen”, om zich vervolgens terug te trekken zonder die op te leggen.
Advertentie
Nu is de kroonprins aan de beurt aan de Chinezen. “Sommige mensen in de Golf zien dit duidelijk als de Chinese eeuw”, zegt Steven A. Cook, een senior fellow voor Midden-Oostenstudies bij de Council on Foreign Relations. “De Saoedi's hebben interesse getoond om lid te worden van de Shanghai Cooperation Organization, en een groot deel van hun olie gaat naar China.”
Cook vergeleek de gok van kroonprins Mohammed, bekend onder zijn initialen MBS, met de aanpak van president Gamal Abdel Nasser van Egypte, die tijdens de Koude Oorlog de Verenigde Staten en de Sovjet-Unie uit elkaar probeerde te spelen. “Het is eigenlijk niet zo goed gelukt als Nasser had gehoopt”, zei Cook. “Het kan een averechts effect hebben op MBS.”
Advertentie
Daniel C. Kurtzer, een voormalig ambassadeur in Israël en Egypte die nu aan Princeton University studeert, zei dat de veranderende dynamiek die wordt vertegenwoordigd door het door China bemiddelde pact nog steeds een uitdaging vormt voor de regering-Biden wanneer deze zich liever ergens anders op richt.
“Het is een teken van Chinese behendigheid om te profiteren van enige woede die door Saoedi-Arabië op de Verenigde Staten is gericht en een klein beetje vacuüm daar,” zei hij. “En het is een weerspiegeling van het feit dat de Saoedi's en Iraniërs al een tijdje aan het praten zijn. En het is een ongelukkige aanklacht tegen het Amerikaanse beleid.”
Advertentie
China bracht Saoedi-Arabië samen met Iran in een tijd waarin Israël hoopte dat de Verenigde Staten het samen met Saoedi-Arabië zouden brengen. Na het aangaan van diplomatieke betrekkingen met andere Golfstaten, de Verenigde Arabische Emiraten en Bahrein tijdens de laatste dagen van de Trump-regering in wat de Abraham-akkoorden werden genoemd, wil Israël dit ook graag doen met Saoedi-Arabië. Een dergelijke stap zou een fundamentele verandering betekenen in de status van Israël in zijn lange vijandige buurt, in feite het einde van generaties van isolatie door de Arabische wereld.
Maar de Saoedi's hebben om meer gevraagd dan Washington bereid is te geven. In ruil voor het openen van formele banden met Israël hebben de Saoedi's de Verenigde Staten gevraagd om veiligheidsgaranties, hulp bij het ontwikkelen van een civiel nucleair programma en minder beperkingen op de Amerikaanse wapenverkoop.
Administratieambtenaren vinden de verzoeken buitensporig, maar zien ze in als een openingsbod dat later zou kunnen leiden tot normalisatie. Ondertussen heeft het Biden-team geholpen om vooruitgang te boeken tussen de twee naties, zoals het openen van het Saoedische luchtruim voor alle Israëlische burgervliegtuigen.
Hoewel haar diplomatieke inspanningen de vijandelijkheden in Jemen hebben helpen kalmeren, is de regering-Biden er niet in geslaagd een nucleair akkoord met Iran nieuw leven in te blazen dat in 2015 door president Barack Obama was onderhandeld en later door Trump werd ingetrokken. Twee jaar diplomatie zijn tot stilstand gekomen en de VN-waakhondorganisatie zegt dat Iran nu genoeg hoogverrijkt uranium heeft om meerdere kernwapens te bouwen als het dat wil, hoewel het nog geen kernkop heeft geperfectioneerd.
Gehinderd door Amerikaanse sancties, heeft Iran stappen ondernomen om zijn betrekkingen met Rusland en nu met China te verdiepen. Teheran heeft Rusland broodnodige drones geleverd om te gebruiken in zijn oorlog in Oekraïne, waardoor het een kritischere partner is voor het Moskou van Poetin dan ooit tevoren.
Door zich tot Peking te wenden om te bemiddelen met de Saoedi's, verheft Iran China naar een hoger niveau in de regio en proberen te ontsnappen aan het door Washington opgelegde isolement. En Israël vindt zijn hoop op een anti-Iraanse coalitie met Saoedi-Arabië duidelijk de bodem ingeslagen.
Ambtenaren van de Biden-regering zeggen dat Iran onder grote druk staat en lijdt onder diepe economische problemen als gevolg van Amerikaanse sancties. Maar dat betekent niet dat China, een van de ondertekenaars van de oorspronkelijke nucleaire deal, wil dat Iran ook een kernwapen heeft. Als Peking een nieuwe heerschappij heeft in Teheran, hopen Amerikaanse functionarissen dat het dat misschien kan gebruiken om de nucleaire ambities van Iran te beteugelen.
Desalniettemin is het voor veel ervaren Amerikaanse beleidsmakers verontrustend om te zien dat China zo'n buitensporige rol speelt in een regio na jaren van opmars.
“Dit is de laatste herinnering dat de competitie zich op een wereldtoneel afspeelt”, zegt Mara Rudman, uitvoerend vicepresident voor beleid bij het Center for American Progress en voormalig gezant voor het Midden-Oosten onder Obama. “Het is geenszins beperkt tot de Indo-Pacific, net zoals het niet beperkt is tot alleen economie, veiligheid of diplomatieke betrokkenheid.”
De Verenigde Staten hebben nog steeds sleutelkaarten in het Midden-Oosten, met uitgebreide handels-, militaire en inlichtingenbanden met de meeste cruciale spelers in de regio. Na het einde van de Koude Oorlog en de ineenstorting van de Sovjet-Unie was Amerika in wezen de enige belangrijke externe speler in het gebied. Maar Rusland keerde terug in kracht in 2015 toen het militaire eenheden stuurde om het omstreden regime van president Bashar Assad te redden in de Syrische burgeroorlog.
China zoekt naar eigen militaire bases in de regio terwijl het op energiebronnen jaagt. en invloed buiten Azië. De beslissing om zich te mengen in de Saoedi-Iraanse breuk maakt duidelijk dat er nog een andere speler is om rekening mee te houden.
Lees ook
Saoedi-Arabië lanceert nieuw nationaal vliegtuig< figure class="non_premium_icon">
Joe Biden zegt dat de VS vertrouwen in banken na ineenstorting
Biden aan verdedig het Amerikaanse banksysteem na de ineenstorting van de SVB en handtekening
De Chinese Xi Jinping zal na Mos…
“Ik denk dat het de manier weergeeft waarop Amerikaanse partners hun groeiende banden met China,' zei Kurtzer. “Is het een directe bedreiging voor de Verenigde Staten? Dat is discutabel. Maar de regionale volgorde is aan het veranderen.”