Dyskryminacja kobiet i kryzys ekologiczny to nie tylko pozycje na liście globalnych problemów: są one ze sobą powiązane. Zrozumienie, w jaki sposób niwelowanie nierówności płci może pomóc ocalić planetę Udziały 0
9 sierpnia 2021 r. Międzyrządowy Zespół ONZ ds. Zmian Klimatu (IPCC) opublikował szeroko zakrojony raport „Climate Change: The Physical Scientific Basis”. Zawiera dane dowodzące, że globalne ocieplenie jest spowodowane działalnością człowieka, a jego konsekwencje są nieodwracalne i niebezpieczne dla wszystkich mieszkańców planety: ekstremalne warunki pogodowe i klęski żywiołowe będą się gwałtownie nasilać w nadchodzących dziesięcioleciach. Jednocześnie, jeśli wcześniej mogłoby się wydawać, że problemy te dotkliwie dotyczą tylko mieszkańców tzw. „globalnego Południa”, teraz są one coraz bardziej zauważalne w północnej części planety. Wystarczy zwrócić uwagę na wydarzenia tego lata: ekstremalne upały w Kanadzie, zalanie metra w Nowym Jorku z powodu huraganu Elsa, huragany w Soczi i Terytorium Krasnodarskim, pożary lasów w Jakucji i Karelii, niszczycielskie powodzie w Niemczech i Belgia. „Nikt nie jest bezpieczny, a sytuacja się pogarsza” – powiedziała Inger Andersen, dyrektor wykonawczy Programu Narodów Zjednoczonych ds. Ochrony Środowiska na konferencji prasowej poświęconej publikacji raportu.
Najbardziej podatne na zagrożenia i ekonomicznie słabsze grupy ludzi bardziej cierpią z powodu konsekwencji zanieczyszczenia środowiska i katastrof ekologicznych. Ubodzy ludzie częściej mieszkają na trudno dostępnych, zanieczyszczonych terenach, ponieważ tam mieszkania są tańsze. Cierpią na przewlekłe choroby, które mogą być konsekwencją zarówno życia na terenach niezrównoważonych, jak i wzrostu ubóstwa. Rzadziej posiadają własny transport, który może być niezbędny do pilnego wydostania się ze strefy katastrofy. Brak dostępu do edukacji może sprawić, że ludzie będą mniej świadomi zagrożeń środowiskowych, ich praw i sposobów ochrony.
Co więcej, większość biednych ludzi na świecie to kobiety. Globalne ubóstwo kobiet spowodowane jest nierównością płci. Kobiety posiadają mniej zasobów niż mężczyźni, częściej mają problemy z dostępem do edukacji, otrzymują niższe zarobki, rzadziej mają oszczędności finansowe, spotykają się z dyskryminacją utrudniającą rozwój kariery, częściej angażują się w nieodpłatną pracę w domu i opiekę nad dziećmi i starsi krewni.
Kobiety i role narzucone społecznie również sprawiają, że kobiety są bardziej narażone: na przykład dziewczęta rzadziej niż chłopcy uczą się podstawowych umiejętności przetrwania, takich jak pływanie. Podczas gdy chłopcy zachęcają do aktywnych gier, aktywności fizycznej, inicjatywy i sukcesów sportowych, dziewczęta są często potępiane za zbytnią zwinność i ochronę przed „traumatycznymi” grami i sportami.
Wszystko to prowadzi do tego, że kobiety i dzieci 14 razy częściej umierają z powodu klęsk żywiołowych niż mężczyźni. Kiedy cyklon Gorky uderzył w Bangladesz w 1991 roku, ponad 91% ze 140 000 zgonów to kobiety. Kobiety stanowiły 61% osób zabitych w cyklonie Nargis w 2008 roku w Birmie i 70% osób zabitych podczas tsunami na Oceanie Indyjskim w 2005 roku. Według ONZ 80% osób zmuszonych do relokacji z powodu zmian klimatycznych to kobiety.
„Płuca planety to ocean, a nie drzewa”: szef podwodnej federacji Jacques Cousteau Anna Arzhanova – o przyszłości Ziemi
Kryzysy środowiskowe powodują wzrost przemocy wobec kobiet. W trudnych sytuacjach kobiety są bardziej narażone na wykorzystywanie seksualne i handel ludźmi. Ponadto każdy kryzys pogłębia problem przemocy domowej: jeśli kobieta jest zależna od swojego partnera lub współlokatorów, w sytuacji kryzysowej ma mniej okazji, by wyjść z agresywnego związku.
Kto stoi na szczycie góry podczas powodzi
Związek między nierównością płci a kwestiami środowiskowymi jest przedmiotem badań ekofeminizmu. Pokazuje, jak problemy nierówności płciowych, ekonomicznych, rasowych i innych rodzajów nierówności społecznych przecinają się z problemami zanieczyszczenia środowiska i eksploatacji zwierząt. Tu trzeba zrobić zastrzeżenie: feminizm nie jest ruchem monolitycznym, jest w nim wiele kierunków o różnym podejściu politycznym, strategiach i priorytetach społecznych, różnym spojrzeniu na problemy. Ekofeminizm jest jednym z kierunków feminizmu, ale sam w sobie istnieje całe spektrum kierunków (materialistyczny, wegański, duchowy, queer i inne).
Jedną z fundamentalnych idei, na których opiera się teoria ekofeministyczna, jest krytyka antropocentryzmu – światopoglądu i systemu porządku świata, w którym ludzkość stawia siebie i swoje interesy ponad wszystkimi innymi żywymi istotami i przyrodą w ogóle.
Ale ekofeminizm wskazuje, że w globalnej hierarchii istnieje również podział na płeć: ze względu na to, że społeczeństwo ludzkie jest ustrukturyzowane patriarchalnie, najbardziej uprzywilejowani mężczyźni znajdują się na samym szczycie, a kobiety są niżej w tej hierarchii (jeśli zagłębisz się w ekofeministyczną krytykę władzy relacji, wtedy zobaczymy, że poziomy hierarchii są podzielone na wiele poziomów – nie tylko ze względu na płeć, ale także inne cechy, takie jak klasa, rasa, orientacja seksualna, możliwości fizyczne itd.). Ludzkość dominuje nad przyrodą, uprzywilejowani przedstawiciele ludzkości wyzyskują bezbronnych – w obu przypadkach pierwsi usprawiedliwiają swoje działania samozwańczą wyższością nad drugimi.
Teoria ekofeministyczna twierdzi, że rozwiązanie zarówno problemów środowiskowych, jak i problemu nierówności społecznych jest niemożliwe bez złamania tej hierarchii. Człowiek powinien przestać postrzegać naturę jako nieskończony zasób i zacząć stawiać swoje interesy na tym samym poziomie, co interesy innych żywych istot i planety jako całości. Jednocześnie ludzkość musi zapewnić wszystkim równe prawa i szanse. Wymaga to przekształcenia pionowych struktur hierarchicznych w poziome i przejścia do bardziej równomiernego rozmieszczenia zasobów.
Jednocześnie ekofeminizm, podobnie jak inne rodzaje feminizmu, promuje zasadę „Nic dla nas bez nas” – oznacza to, że ci, którzy najbardziej na nich cierpią, powinni brać udział w rozwiązywaniu problemów środowiskowych. Nie da się w pełni poznać specyfiki problemu, nie będąc nośnikiem doświadczeń kobiet i przedstawicieli innych wrażliwych grup.
Kobiety stoją na straży środowiska
Badania pokazują, że kraje z dużą liczbą parlamentarzystek podejmują więcej inicjatyw środowiskowych. Firmy z kobietami na stanowiskach kierowniczych są również bardziej skłonne do promowania bardziej ekologicznych strategii rozwoju. Większość konsumentów produktów ekologicznych to często również kobiety. Włączenie kobiet w kluczowe decyzje korporacyjne nie tylko umożliwia szybszy postęp w kierunku równości płci, ale także czyni firmę bardziej ekologiczną.
Bardziej uważny i odpowiedzialny stosunek kobiet do natury może wynikać m.in. osiągać, zdobywać zasoby i „nie znać miłosierdzia”. Tak więc walka ze stereotypami patriarchalnymi może nie tylko umożliwić kobietom kształtowanie bardziej ekologicznej polityki globalnej, ale także zaangażować mężczyzn w bardziej ekologiczne praktyki.
Greta w złości: jak przemówienie dziewczyny w ONZ stało się papierkiem lakmusowym test naszej kultury politycznej
Związek między prawami kobiet a ochroną środowiska został omówiony na Czwartej Konferencji ONZ w sprawie Kobiet w 1995 roku. Obecnie równouprawnienie płci jest uznawane przez ONZ za jeden z kluczowych czynników w walce ze zmianami klimatycznymi i ochroną ekosystemów. Ta świadomość – dzięki rozwojowi ruchów ekologicznych i feministycznych na całym świecie oraz pracy aktywistek – zaczyna wkradać się w sferę społecznej odpowiedzialności biznesu. Na przykład w kwietniu 2021 r. L'Oréal Paris obiecał 10 mln euro na projekty środowiskowe prowadzone przez kobiety. „Nasza marka jest zaangażowana w dostarczanie kobietom narzędzi do stawienia czoła wyzwaniom życia, a nasze Cele Zrównoważonego Rozwoju są zgodne z tą opozycją, ponieważ kobiety są głównymi ofiarami zmian klimatycznych i stanowią większość uchodźców klimatycznych” – skomentowała tę inicjatywę. międzynarodowy prezes L'Oréal Paris, Dolphin Viguier.
Związek między problemami środowiskowymi a nierównością płci znajduje odzwierciedlenie w koncepcji ESG – od środowiska – „środowisko”, społecznego – „rozwój społeczny” i zarządzania – „ład korporacyjny”. Koncepcja zakłada, że firma nie wystarczy, aby wykazywała wzrost i rentowność – musi być odpowiedzialna ekologicznie i społecznie, zapewniać równe szanse wszystkim pracownikom, bez względu na pochodzenie etniczne, rasę, płeć, wspierać inicjatywy charytatywne, wprowadzać przejrzyste regulacje etyczne i przestrzegać z nimi w odniesieniu do konsumentów, pracowników i wykorzystywanych zasobów. W dłuższej perspektywie daje to przewagę konkurencyjną pod względem finansowym.
W 2020 r. fundusze przestrzegające zasad ESG pozyskały 51,1 mld USD (w 2019 r. – 21 mld USD). Odsetek inwestorów prywatnych i instytucjonalnych stosujących te zasady do co najmniej jednej czwartej swoich portfeli wzrósł z 48% w 2017 r. do 75% w 2019 r., podał Deloitte. Bloomberg spodziewa się, że do 2025 r. aktywa ESG osiągną 53 biliony dolarów, co stanowi jedną trzecią wszystkich zarządzanych aktywów na świecie.
Wspieraj kobiety, chroń środowisko i zarabiaj na kryptowalutach: czym jest zielone kopanie
Słabością ESG, często krytykowaną przez eko-aktywistów, jest to, że zwyczajowa eksploatacja zasobów naturalnych i siły roboczej ukierunkowana na ciągły wzrost w każdym przypadku powoduje nierówności. Nie wspominając o problemie greenwashingu (dosłownie „zielonego prania”), kiedy firmy mają tendencję do zielonego wyglądu, nie do końca. Osiągnięcie sprawiedliwości środowiskowej i społecznej wymaga nie tylko masowego zazieleniania produkcji, ale także globalnej reformy gospodarki światowej.
Wraz z nim walka z kryzysem ekologicznym pomoże zmniejszyć liczbę klęsk żywiołowych i uratować ogromną liczbę osób szczególnie narażonych, w tym kobiety, przed poważnym ryzykiem i śmiercią. A walka o prawa kobiet i walka z nierównością społeczną pomoże zmniejszyć skalę skutków tych przejawów kryzysu klimatycznego i ekologicznego, którym nie można zapobiec. Walka z seksizmem umożliwi kobietom uzyskanie niezależności i przetrwanie w sytuacjach kryzysowych. Podział patriarchalnych ról płciowych pomoże mężczyznom wybrać bardziej ekologiczne zachowania. Większe możliwości dla kobiet w polityce, biznesie i działalności społecznej umożliwią szybszy i bardziej efektywny rozwój programów środowiskowych, gospodarczych i politycznych, które pomogą ratować planetę.