Zdjęcie Ernesto Ruscio / Getty Images
26 listopada w Rzymie, w 77 roku życia, zmarł reżyser Bernardo Bertolucciego
Ostatnie lata życia Bertolucciego spędził na wózku inwalidzkim. Tak, on wyjeżdżał na scenie Pałacu festiwalowego w le Cannet w 2011 roku otrzymywać specjalną nagrodę za wkład w światową sztukę filmową; siedząc w nim, zrobił шокировавшее publiczne uznanie o “scenę z olejem” w “Ostatnie tango w Paryżu”; z niego nadzorowane kręcenia filmu “Ja i ty” w 2012 roku- pierwszy po prawie dziesięciu latach milczenia i, jak się okazało, ostatniego.
Poważne problemy z kręgosłupem, rozpoczęte po nakręceniu “trudno ucieczki urody” w 1996 roku i усугубившиеся po “Marzycieli” (2003), nie tylko przyczyniły się zmiany w jego plany (na przykład, nie pozwoliły nakręcić film o kompozytora-arystokratki Carlo Джезуальдо, w końcu XIV wieku, który zabił żonę z kochankiem). Choroba zmieniła jego reżyserię optyka: od wielkich tematów i przełomowych wydarzeń Bertolucciego zwrócił się do małej, prywatnej historii.
W latach sześćdziesiątych on, który rozpoczął jako student wydziału filozoficznego i asystent Pasoliniego, засматривался francuskiej “nowej fali” i рефлексировал na temat buntu przeciwko niesprawiedliwości społecznej (“Koścista kuma”, “Przed rewolucją”). Potem rozczarował w rewolucji i zdjął “Конформиста” — film o narodzinach faszyzmu z punktu widzenia psychoanalizy i jednocześnie o swoich relacjach z Годаром (Godard nazywał reżyserów komercyjnego kina poplecznikami faszyzmu, Bertolucciego, która uważała go nauczycielem, przyjął te słowa na swój koszt). Potem był “Xx wieku” o Europie między dwiema wojnami światowymi, potem okres fascynacji Chinami, oryginalna wersja młodzieńczego zainteresowania маоизму (“Mały Budda”, “Ostatni cesarz”). A w 2012 roku Bertolucciego nakręcił film o szkolnych wakacjach, które nie jest w ośrodku narciarskim, a w piwnicy — za czytaniem komiksów, opieką nad mrówkowego gospodarstwem i monitorowania narkotyków ломками.
W 2010 roku, odchodzenia długi areszt domowy-рехаб po kolejnej trudnej operacji, przeczytał świeże roman Franz Амманити “Ja i ty” o zamkniętym wiekach dojrzewania Lorenzo, травмированном śmiercią towarzysza, i jego starszą przyrodnią siostrę Olivii, siedzącej na heroinie, — oni mieli spędzić razem tydzień i od wzajemnej niechęci przychodzą do czegoś w rodzaju miłości. Czytając książkę, Bertolucciego jakoś przypomniał dramat “Chłopaki nie płaczą” z młodej Hilary Swank, potem ten utwór The Cure, brzmiące na początku filmu. A potem spotkał się z 14-letnim Jacopo Ольмо Antinori, shaggy, jako lider The Cure, Robert Smith, i скуластым, jak Pier Paolo Pasolini. Młodzieniec powiedział, że pisze szkolna esej o Pasoliniego, i reżyser zrozumiał, że wszystko złożyło się, nadszedł czas, aby nakręcić film. W nim będzie stara muzyka, którą kocha, zamknięta przestrzeń, którą przeżył w latach choroby, i poczucie beznadziejności — bez rozpaczy przy tym.
Zdając sobie sprawę, że poza “Ja i ty” może nic nie zdążyć, Bertolucciego jest wszędzie pozdrowienia — tylko niezły zauważać. Film zaczyna się w gabinecie terapeuty. Witając przybyłych na spotkanie Lorenzo, doktor wyjeżdża zza biurka w fotelu — dokładnie takim, w jakim siedział sam reżyser na planie. Na tę rolę Bertolucciego wziął Pippo Дельбоно — włoskiego teatralnej grupy funkcyjnej, którego trupa w połowie składa się z ludzi z fizycznymi lub ментальными chorobami. W życiu Дельбоно porusza się bez fotela, ale dobrze wie, jakie to uczucie, kiedy ciało zaczyna cię zawieść, wiele lat żyje z HIV i walczy z подступающей ślepotą.
Młody Antinori w roli Lorenzo faktycznie nie przypomina Roberta Smitha lub Pasoliniego, jak się wydawało Bertolucciego, a Louis Гарреля w “Мечтателях” — tylko młodsze. Umieszczając go razem z antycznej piękna Thea Falco w zakurzony w piwnicy, artystycznie wiele różnych śmieci, reżyser sprawia, że widz, który dobrze pamięta wszystkie znane epizody “Ostatniego tanga”, “trudno ucieczki urody” i “Marzycieli”, z boku też w oczekiwaniu na kolejne sceny skazy. Ale jej nie ma! Taka jest najnowsza i najbardziej zabawny żart Bertolucciego, który w ogóle nie lubi komedię, przynajmniej włoską. Nie ma tu kazirodztwo, żadnej pedofilii. Chyba, że na słowach: szkodliwy nastolatek Lorenzo, próbując skończyć niemiłą rozmowę z mamą, zapyta ją, by stała się ona, zostań są jedynymi ludźmi na tej planecie, angażować się z nim w ten sposób — cóż, dla przetrwania ludzkości.
Eksperymenty z ludźmi też pozostały w przeszłości. Czterdzieści lat temu Bertolucciego doprowadził Marię Schneider do uchwytu na planie “Ostatniego tanga w Paryżu”, zmuszając przejść przez унизительную scenę gwałtu (aktorka twierdzi, że jej nie było w scenariuszu, reżyserii, a w 2016 roku w odpowiedzi na falę oburzenia powiedział, że było wszystko, oprócz masła, ale to bardzo żałuje). W 2012 roku on po prostu pozwolił wszystkich na planie robić to, co jest charakterystyczne dla: Falco być dokładnie taka, jak w jej pracach (w czasie wolnym od kręcenia filmów i seriali czasie aktorka robi medytacji wideo art z sobą), a Antinori — chudym facetem, który lubi położyć się z książką.
“Po prostu miło jest być blisko młodych” — tak 75-letni Bertolucciego odpowiedział w wielu wywiadach po каннской premiery na pytanie, co skłoniło go do zmiany przyjętego w 2003 roku decyzję wyjść z kina.