Zdjęcia Svetlana Холявчук / Интерпресс / TASS
Mimo wysiłków władz w zakresie wyrównywania klimatu inwestycyjnego w Rosji, inwestorzy tak samo jak pięć lat temu, są w jedne regiony i unikają innych. Ponadto, lista “ulubionych” i “нелюбимых” regionów w tym czasie praktycznie się nie zmienił.
W Rosji w ciągu pięciu lat realizowany jest duży projekt w zakresie wyrównywania jakości klimatu inwestycyjnego w regionach. Ale przepaść między regionami-liderami i regionami-jako obcych poziom atrakcyjności inwestycyjnej nie maleje.
Zagadnieniami tworzenia korzystnych warunków dla inwestorów władze rosyjskie obchodzi od dawna. Poprawa klimatu inwestycyjnego było jednym z kluczowych kierunków “Strategii-2010”, opracowanego przez zespół Hermana Грефа na początku pierwszej kadencji Władimira Putina. Jednak w tej strategii, jak i w wielu innych dokumentach programowych tego czasu, nacisk został położony na zmianach instytucjonalnych krajowego poziomu, a reformy poziomu regionalnego w żaden sposób nie регламентировались.
Jednak na początku 2010-tych stało się jasne, że wiele problemów klimatu inwestycyjnego skupiają się właśnie w regionach. Kolosalne różnice w warunkach prowadzenia działalności gospodarczej między krajowymi podmiotami pokazał субнациональный oszacowanie od “Prowadzenie biznesu w Rosji — 2012”, opracowywane przez ekspertów banku Światowego. Okazało się, że terminy uzyskania pozwolenia na budowę wahają się od 150 dni (w Surgut) 448 dni (w Białymstoku).
Różne regiony, takie same warunki
Do rozwiązania tak dużych regionalnych nierównowagi federalnym centrum został opracowany “Regionalny inwestycyjny standard”. Dokument ten stanowił zestaw z 15 najlepszych praktyk pozyskiwania inwestorów, które wykorzystywane były najbardziej skuteczne regionami i oferowane na uzbrojenie zagrożonym podmiotów federacji. “Regionalny inwestycyjny standard”, który stał z 2013 roku obowiązkowe dla wszystkich regionów kraju, zakłada wdrożenie systemu “jednego okienka” dla inwestorów, tworzenie wyspecjalizowanej firmie do przyciągania inwestycji i rozwoju infrastruktury inwestycyjnej.
Sam pomysł powielania najlepszych praktyk klimatu inwestycyjnego nie był nowy — podobnymi projektami w krajach rozwijających się w ciągu ostatnich dwóch lat zajmował się bank Światowy. Jednak “Regionalny inwestycyjny standard” otrzymał ogromną dla takich pakietów reform wsparcie polityczne: projekt stworzono pod osobistym patronatem prezydenta, a przelew regionów, którzy największe sukcesy we wdrażaniu standardu, stało się obowiązkowym elementem przemówienia Putina na Petersburskim międzynarodowym forum ekonomicznym.
Tymczasem po upływie pięciu lat od rozpoczęcia wdrażania “Regionalnej inwestycyjnego standardu” mówić o jego skuteczności jako narzędzia wyrównywania jakości klimatu inwestycyjnego w regionach jest dość trudne. Świadczy o tym na przykład, dynamika pozycji regionów w corocznym rankingu atrakcyjności inwestycyjnej “Krajowej agencji ratingowej” (NRA).
W ramach tego rankingu regiony Rosji są podzielone na trzy kategorie (z “wysoka”, “średnia” i “umiarkowanej” atrakcyjności inwestycyjnej), a w obrębie każdej kategorii wyróżnia się trzy sublevel. Jeśli w rankingu 2013 roku w kategorii regionów z “wysokiej atrakcyjności inwestycyjnej” składała się z 18 podmiotów federacji ROSYJSKIEJ i tyle samo w kategorii regionów z “umiarkowanej atrakcyjności inwestycyjnej”, do 2018 roku stosunek między liderami i obcych zmienił się na korzyść tych ostatnich (24 regionu z “wysoką atrakcyjnością” z 27 regionów z “umiarkowanego”).
Taka tendencja świadczy nie tylko o braku konwergencji regionów według poziomu atrakcyjności inwestycyjnej, ale i o ich rosnącej “polaryzacji”, wyrażającej się w stopniowym przenoszeniu “regionów-середнячков” nie tylko liderów, ale i w gronie outsiderów.
Ocena NRA, jak i wszystkie inne oceny, można oskarżyć o podmiotowości. Jednak jego wyniki są potwierdzone danymi statystyki publicznej, zgodnie z którym, na przykład, w pierwszym półroczu 2018 roku udział 24 regionów z “wysokiej atrakcyjności inwestycyjnej” miał ponad 62% krajowego wolumenu inwestycji w kapitał, a udział 27 “umiarkowanie atrakcyjnych regionów — tylko około 10% tej ilości. Podział na przyciąga bezpośrednich inwestycji zagranicznych, które są uważane za najbardziej wrażliwe na jakość klimatu inwestycyjnego, jeszcze bardziej znaczący: tutaj grupie liderów rankingu dostaje ponad 80%, a аутсайдерам — około 2%.
Dlaczego władze nie wyszło
Oceny i statystyki świadczą o tym, że inwestorzy tak samo jak pięć lat temu, są w jedne regiony i unikają innych. Ponadto, lista “ulubionych” i “нелюбимых” inwestorów regionów od początku wdrażania “Regionalnej inwestycyjnego standardu” praktycznie się nie zmienił.
Powody, dla których ujednolicić klimat inwestycyjny w regionach aż tak i nie udało się, w znacznym stopniu ukrywają się w specyfice regionów.
W regionach, zabezpieczonych zasobów naturalnych, pełne wdrożenie “Regionalnego inwestycyjnego standardu” utrudnione niewystarczającą motywacją władz regionalnych. Podręcznik takich regionów wynika z faktu, że inwestycje mogą stabilnie działać w regionie wyłącznie kosztem minerałów, niezależnie od jakości klimatu inwestycyjnego. W wyniku “standardowe” wymagania często są wprowadzane “na pokaz”. Przykładem tutaj — inkubator przedsiębiorczości w regionie Magadan, utworzony w 2016 roku, ale do tej pory nie wypełniony przez rezydentów.
W republikach Północnego Kaukazu zauważa się również niewystarczająca motywacja regionalnego lidera. Tylko tutaj jest to związane z tym, że kluczowy wpływ na gospodarkę mają nieformalne instytucje, reformowanie których wykracza poza “Regionalnego inwestycyjnego normy”. Złożyły się w regionach prawdziwe “zasady gry”, regulujące stosunki władzy i biznesu, okazują się silniejsze wszelkich wprowadzanych z zewnątrz instytucji.
W środkowej części Rosji, wprowadzenie “Regionalnego inwestycyjnego standardu” odbywa się nieco lepiej, jednak i tutaj wszystkie próby zmian często rozbijają się o brak motywacji lub administracyjnego doświadczenia gubernatorów i ich zespołów. Najbardziej jaskrawy przykład — “Korporacja rozwoju regionu Vladimir”, wprowadzony na rynek w 2014 roku z inicjatywy byłego szefa regionu Swietłany Orłowej zgodnie ze “standardowymi” wymaganiami i zlikwidowana w 2018 roku, po czterech latach убыточного i nie bardzo skutecznego istnienia. Wyniki pracy tego instytutu rozwoju” trzeba odśnieżać już nowego gubernatora regionu Włodzimierza Сипягину, który zmuszony osobiście latać na negocjacje z разбежавшимися z obszaru inwestorami.
Oczywiście, sama idea identyfikacji i rozpowszechniania najlepszych praktyk klimatu inwestycyjnego ma prawo do istnienia. Jednak jej realizacja w rosyjskich regionach raczej nie jest możliwe bez “dostrajania” standardowego pakietu reform pod specyfikę poszczególnych regionów, a także bez tworzenia systemu motywacji dla regionalnych administracji. “Baty” w postaci decyzji kadrowych w odniesieniu do szkół, nie справляющихся z zadaniami poprawy klimatu inwestycyjnego, prawdopodobnie, do tego podejdą. Jednak i “pierniki” w postaci wsparcia finansowego udanych regionów też nie przeszkadza.