Zdjęcia Maxim Shemetov / Reuters
Prywatna rosyjska firma Novatek, największymi której udziałowcami są miliarderzy Leonid Michelson i Giennadij Stepanovich, po raz pierwszy wyprzedzając według wartości rynkowej gazowego giganta Gazprom, pakiet kontrolny który znajduje się w rękach państwa
Co się dzieje z wartością rynkową “Gazpromu”? Dlaczego kapitalizacja gazowego monopolisty, na uzależnienie od którego nie przestaje narzekać połowa Europy, tak i nie wzrosła do obiecanego biliona dolarów? Jak to się stało, że inna rosyjska firma, u której wydobycie gazu ledwo objętościowo do 13% od wielkości produkcji od “Gazpromu”, stała się wyprzedzić ją na giełdę kapitalizacją?
Naprawdę, 6 września zarządzane przez państwo Gazprom po raz pierwszy został doceniony giełdowych graczy poniżej, niż “Novatek”, znajdujący się w rękach prywatnych (w tym zagranicznych). Przekroczenie razie wygląda małym: w momencie licytacji kapitalizacja “Новатэка” wynosiła 3,497 bln rubli, a Gazprom szacuje się na 3,494 bln rubli, ale sam fakt nie może nie niepokoić. Ponadto, wszystko wygląda tak, jakby nie mamy do czynienia z chwilowym zjawiskiem, ale z długoterminowym trendem.
Sukces akcji “Новатэка” uniewinniony. Firma od dawna sprawdza się jako skuteczny i dochodowy eksportowanie kondensatu gazowego, a teraz wyszła na nowe granice. W najbliższym czasie ona wyprowadzi na zaplanowaną moc unikalny projekt “Jamał LNG”, stając się największym w Rosji producentem i eksporterem skroplonego gazu ziemnego (LNG) — towaru, który na globalnym rynku gazu należy przyszłość. Ten elastyczny biznes jest o wiele bardziej obiecujące i конкурентоспособнее, niż ograniczone z geografii systemy dostawy, w których specjalizuje się “Gazprom”. (Od “Gazpromu” ma pakiet kontrolny w pierwszym rosyjskim projekcie LNG na Sachalinie, ale tylko dlatego, że udało mu się “wycisnąć” z tej akcji zagranicznych uczestników projektu pod mocnym administracyjnych ciśnieniem.)
“Novatek” mógł udowodnić, że projekt jest wykonalny, pomimo arktyczne warunki, wysokie koszty, problemy technologiczne, a także początkowa niechęć wierzycieli kontaktować się z uwięzionych pod amerykańskie sankcje przedsiębiorcami. Projekt przyciągnął francuski Total i dwóch chińskich uczestników: Chińską narodową нефтегазовую corporation (CNPC) i Fundusz jedwabnego szlaku. Pomogła solidna pomoc finansowa z rosyjskiego Funduszu narodowego dobrobytu, a także bezprecedensowy preferencyjne warunki podatkowe, utworzone dla projektu kierownictwem Rosji.
Uwaga inwestorów do tej firmy zrozumiałe. “Novatek” ma szansę utrzymać uprzywilejowaną pozycję w Rosji i ubiegać się o nowe korzyści. W oczach Kremla odgrywa niezwykle ważną geopolityczną rolę. Firma nie zamierza ograniczać się do “Ямалом LNG”. W jej planach jest również szeroka ekspansja w Arktyce, na opanowanie którego rosyjskiego kierownictwa ma daleko idące plany. Zaczyna dobór partnerów zagranicznych do nowego projektu — “Arctic CNG-2” na Гыданском półwyspie (Total nabyła już w nim 10% udziałów, a lista innych możliwych uczestników obejmuje firmy z Chin, Japonii, a nawet Arabii Saudyjskiej). W kolejce projekty “Arctic LNG-1” i “Arctic CNG-3”, gdzie jest wywiad i ocena gazowych zapasów.
Dla projektów arktycznych “Novatek” buduje w Белокаменке pod sektorze murmańsk centrum budowy dużych statków morskich budowli (ЦСКМС), a na Kamczatce — terminal do przeładunku skroplonego gazu ze statków lodowego klasy, odbywających się na Północnym morskiego drodze, w oceaniczne statki-газовозы. Terminal ten może w przyszłości przekształcić się w handlu zabaw dla realizacji gazu w całym regionie Azji i Pacyfiku w regionie, a nawet w hub, gdzie będzie kształtować się regionalny indeks cen gazu.
W Kremlu, najwyraźniej zdali sobie sprawę, że zagospodarowanie Севморпути i rozwój gospodarczy Arktyki nie jest możliwe bez takich projektów innowacyjnych i bez inicjatywy prywatnego biznesu, który mógłby przyciągnąć zagranicznych inwestorów i zagranicznych technologii. “Gazprom” w całej jego wielkości okazał się bardzo niezdarny i potwornie kosztowna potwór, którego nie można zlecać sprawy tej wielkości i złożoności. Jego liczne projekty w zakresie LNG wykazały pełną upadłości: od Stockman do Władywostoku i od Харасавэя na półwyspie jamalskim do Bałtyku. Dlatego jako pionier rozwoju Arktyki i został wybrany “Novatek”, co nie omieszkał zauważyć potencjalni inwestorzy.
Mając moc mających na rynek europejski gazociągów, dwukrotnie przekraczającej wielkości eksportu, “Gazprom”, udał się na olbrzymie koszty na budowę nowych rur. Dla dwóch projektów infrastrukturalnych na Bałtyku — “potok Północny — 1” i “potok Północny — 2” — betonowa nowy газотранспортный korytarz z Jamału, choć firma mogła oszczędnie i efektywnie wykorzystać do tego istniejące mocy, które obsługują umierający gigantyczne złoża na północy tiumeń. W ocenie amerykańskiego magazynu Polish Petroleum Investor wykonane jeszcze w latach 2000-2002 na podstawie danych “Gazpromu”, koszt nowego korytarza Бованенково — dziedzinie tłoczni — Posiedzenia — Bałtyk osiąga $44 mld
Zasadniczo, firma wydała te pieniądze tylko po to, aby “ukarać” Ukrainę, zmniejszenie tranzytu gazu przez jej terytorium. Żadnego ekonomicznego sensu w tych projektach nie było, jak nie było sensu i w “Południowego potoku” (obecnie — “Turecki strumień”), na który “Gazprom” też wydałem więcej $17 mld, nie mając ani gwarantowana rynkiem w Europie Południowej, ani uprawnienia regulatorów Unii europejskiej na taką infrastrukturę. Więcej 500 km już ułożonych rur “Gazprom” teraz wykopuje za dodatkową opłatą tym samym wykonawcą.
Szeroko reklamowany “Siła Syberii”, jak pokazują obliczenia газпромовских planistów, nie jest uzasadnione ekonomicznie i przez 30 lat. Wyjdź na planowaną moc 38 mld metrów sześciennych rocznie ten gazociąg będzie nie wcześniej niż w 2028 roku, a jeśli w dodatku do якутскому месторождению Чаянда “Gazprom” szybko doda zapasy Ковыкты w obwodzie irkuckim, po opanowaniu to złoże i torując dodatkowo 800 km rur w tajdze i сопкам.
Zbudowany jest jasne dlaczego i praktycznie nieaktywny gazociągu Sachalin — Chabarowsk — Władywostok uzupełnia obraz. Działa jednego pokoju sprężarki stacja z włożonych w projekt dwunastu. Z jednej strony nie ma gazu, z drugiej — konsumentów.
Zgodnie nie z interesami akcjonariuszy, a politycznym instrukcje z Kremla, firma straciła największego swojego klienta — Ukrainę, która w 2006 roku zakupionych w Rosji 59 mld metrów sześciennych gazu. A inni klienci w Europie idą teraz na dodatkowe koszty, aby zapewnić sobie alternatywne trasy odbioru gazu: “Gazprom” już kilka razy z powodów politycznych nakładała się lub zmniejsza ilości dostaw w okresach szczytowego zapotrzebowania. Nieprzewidywalność “Gazpromu” — najbardziej niebezpiecznym czynnikiem dla bezpieczeństwa energetycznego Unii europejskiej.
Firma z taką strategią rozwoju i takiej dobrej woli nie może być obiecującym celem dla inwestowania pieniędzy. Stąd niska kapitalizacja rynkowa. Gdy siedem lat temu ona dochodziła prawie do $370 mld, to teraz cena monopolisty spadła do $51 miliard