Zdjęcia David Tanecek / CTK / TASS
Rynek potrzebuje w tworzeniu standardowych zasad handlu zbożem i paszami
W 2017 roku Rosja zebrała rekordowe zbiory zbóż — 134,1 mln t, bijąc historyczny rekord 1978 roku. Na podstawie wyników tego sezonu Rosja, według prognoz Międzynarodowej rady ziarna, zajmuje pierwsze miejsce na świecie w eksporcie pszenicy i drugie — na dostawy ziarna w całości. Tylko skorzystać z jego zalet kraju będzie trudne: w Rosji po dziś dzień brakuje standardy handlu i контрактования. Każdy spór prowadzi do długotrwałych postępowań. Dostawy złamać zaletą jest stracone.
Historycznie znaczna część międzynarodowego handlu zbożem odbywa się w standardowym zasad i umów, opracowanym przez Międzynarodowe stowarzyszenie handlu zbożem i paszami (Grain and Feed Trade Association, GAFTA), której siedziba znajduje się w Londynie. Jeden z pięciu biur GAFTA) umieszczono w Kijowie, a pozostałe znajdują się w Genewie, w Pekinie i Singapurze. W Rosji, która jest jednym z największych eksporterów zboża, biura GAFTA nie.
Typowe formy umów i zalecenia GAFTA pozwalają przyspieszyć etap uzgodnienia kupującymi i sprzedającymi ziarna warunków umownych i uniknąć wielu sporów. Wieloletnia praktyka stosowania tych samych standardów zapobiega kontrowersyjnego interpretacji warunków umów i zmniejsza ryzyko ich naruszenia. Jeśli zarodniki pojawiają się, GAFTA oferuje specjalny branżowy arbitraż (sąd arbitrażowy). Arbitrów GAFTA są prawnicy, którzy doskonale znają rynek i wiedzą warunkach branżowych umów. Pozwala to wziąć pod uwagę spór szybko i skutecznie, bez zbędnych tymczasowych kosztów i nakładów pieniężnych. Możliwość odwołania w taki arbitraż wynika z “зашитой” w typowej umowy arbitrażowej, która odwołuje się do zasady arbitrażu GAFTA.
Bardzo znamienne jest, że bez względu na znaczną ilość umów zawieranych zgodnie z typowymi formami GAFTA na całym świecie, liczba sporów, badane zgodnie z zasadami GAFTA, wynosi zaledwie kilkaset rocznie. Jak to mówią w najniższej GAFTA, strony chcą albo rozstrzygnąć spór, jak to możliwe i opłacalne, albo w zasadzie nie naruszać umowy i zachować relacje z partnerem.
W USA, które zajmują pierwsze miejsce pod względem eksportu zboża na świecie, ma swój odpowiednik GAFTA — Krajowe stowarzyszenie ziarna i paszy (National Grain and Feed Association, NGFA), która oferuje również standardowe zasady handlu zbożem, kodeks etyki, a także możliwości rozwiązywania sporów w trybie arbitrażu. Podobna organizacja istnieje również w Australii (Grain Trade Australia).
Bez względu na wielkość rynku wewnętrznego, w Rosji do tej pory brakuje jak swoje standardowe zasady handlu zbożem, jak i branżowej arbitraż, który by pozwalał skutecznie i profesjonalnie rozwiązywać spory i kształtować praktykę korzystania z kupującymi i sprzedającymi ziarna standardowych form i warunków umów.
W rezultacie składa się następująca sytuacja, w której każdy gracz gra według własnych zasad, dopóki nie spotyka ich naruszenie i sportowych. Spór trafi do sądu państwowego, który nie zawsze może zapewnić jego efektywna rozdzielczość, tak jak to wymaga specyficznej wiedzy zwyczajów i praktyk rynku zbóż. W wyniku rozpatrzenia sporu w najlepszym razie zajmuje sporo czasu, który należy do sędziego, aby zorientować się w specyfice handlu zbożem. A w najgorszym przypadku prowadzi do nieoczekiwanego rezultatu i kształtowania kontrowersyjna, szkodliwe dla rynku praktyki. Wszystko to nie sprzyja ani zwiększenia efektywności pracy na krajowym rynku handlu zbożem, brak konkurencyjności rosyjskich eksporterów na rynkach zagranicznych.
Pozornie najprostszym wyjście — wdrożenie na rynku zagraniczne zasady i formy, na przykład GAFTA. Ale to niemożliwe. Po pierwsze, zasady GAFTA opierają się na prawie angielskim, w radykalnie odmiennym od rosyjskiego. Po drugie, przepisy te są skuteczne tylko wtedy, gdy są sędziowie, którzy ich znają, i sądy, gotowe na nich się odwoływać. Na liście arbitrów GAFTA tylko jeden rosyjski arbiter, który działa poza granicami Rosji. Pomimo faktu, że Londyn nadal jest jednym z najbardziej atrakcyjnych miejsc dla “sądowego turystyki” rosyjskiego biznesu, wyjście za granicę внутрироссийские zboża spory kosztowne i bez sensu.
Dlatego jedynym wyjście jest opracowanie własne normy i zasady dla rosyjskiego rynku zbóż. Światowe doświadczenie pokazuje, że takie zasady nie mogą być “pochodzą od góry”. Aby spełniały one życzenie rynku zbóż i zostały im zgłoszone w proces ich rozwoju powinny być zaangażowane podstawowe uczestnicy tego rynku, zainteresowane w jego rozwoju.
W końcu lipca 2018 roku inicjatywa ta została po raz pierwszy sformułowana w ramach przeprowadzonego w Moskwie roboczego spotkania najważniejszych graczy na rynku zbóż w Rosji, poświęconego naprawy, regulacji i standaryzacji na rynku produktów rolnych. Szefem grupy roboczej stał się Antoni Podolski, CEO technologicznego starcie Smartseeds.
Jeśli rynek ziarna chce kontynuować wzrost i wzmocnić swoją pozycję na arenie światowej, już w przyszłym zbiorów w 2019 roku takie jednolite zasady i normy powinny być opracowane i wdrożone w relacji między polskimi nabywcami i sprzedawcami. Trzeba mieć czas, aby tworzyć panelu rosyjskich arbitrów, którzy będą orientować się w specyfice relacji na rynku handlu zbożem. To przede wszystkim prawnicy, pracujący w branży, a także eksperci, którzy będą uczestniczyć w opracowywaniu standardowych formularzy i umów w ramach utworzonych grup roboczych.
Potencjał zastosowania rosyjskich zasad handlu zbożowego w przypadku ich rozwoju nie ogranicza się tylko do Rosją. Są one, na przykład, mogą być postrzegane krajami WNP, historycznie сталкивающимися z podobnymi problemami i mają pokrewne systemy prawne. Ważne, że w warunkach szybkiego digitalizacja wszystkiego można od razu “zaszyć” w standard цифровизацию branży zbożowej: od znalezienia inteligentne kontraktów między firmami na podstawie wdrożonych uczestnikami rynku branżowego блокчейна do “уберизированных” przewozów towarów rolnych i rozstrzygania sporów między graczami w całości w formie elektronicznej.