Zdjęcia Siergieja Савостьянова / TASS
Reformy w Rosji należy wziąć pod uwagę różnice regionów: jeśli Сахалинскую obszar oszacować można porównać z Singapurem, Ингушетию — z Hondurasie
Muszę porozmawiać ze specjalistami z różnych kategorii, które działają w Rosji, od kadry kierowniczej do uczestników rynku finansowego. I oto, co wyraźnie: większość z nich błędnie postrzegają Rosję jako pewien pojedynczy obiekt do analizy. Ale Rosja jest krajem federacyjnym, w skład której wchodzi ponad 85 regionów, lub podmiotów Federacji, zupełnie różnią się od siebie.
Sytuację w regionach i określa tempo wzrostu gospodarczego w Rosji i sytuację z равнодоступностью. Z jednej strony, jest Сахалинская obszar, gdzie wielkość PKB na mieszkańca porównywalny z analogicznym wskaźnikiem w Singapurze, a z drugiej — Republika Inguszetii, gdzie wartość подушевого PKB jest zbliżony do tego, co obserwuje się w Hondurasie.
Poziom ubóstwa w regionach też są bardzo zróżnicowane: od mniej niż 10% w bogatej w zasoby naturalne Rosji i w Moskwie i Sankt-Petersburgu do prawie 40% w najmniej ekonomicznie uprzywilejowanych regionach Północnego Kaukazu, Syberii i Dalekiego Wschodu. Niedawno bank Światowy opublikował raport “Pokonywanie przestrzennego nierówności. Jak ponownie zebrać radziecki “puzzle” w warunkach gospodarki rynkowej”, poświęcony terytorialnych różnic w Rosji. Poniżej znajdują się osiem wniosków, które pozwalają rozwiać закрепившиеся w świadomości mity.
Mit nr 1: z punktu widzenia terytorialnych różnic Rosję można porównać z Australią i Kanadą.
W rzeczywistości różnice między regionami wynikają z unikalnym charakterem geografii ekonomicznej Rosji, której nie można porównać nawet z państwami, które na pierwszy rzut oka bardzo podobne do niej, takich jak Australia i Kanada. Tam też ogromny obszar, a gęstość zaludnienia jeszcze niżej, ale większość tej ludności mieszka w pobliżu granicy lub na wybrzeżu. A rosjanie już znajdują się w głębi kraju. Ponadto, do Australii i Kanady charakteryzuje koncentracja ludności w dużych miastach: prawie 75% mieszka w trzech największych ośrodkach miejskich. A w Moskwie, Sankt Petersburgu, Niżnym Nowogrodzie mieszka tylko jedna ósma całkowitego ludności Federacji Rosyjskiej. Liczba ludności w Rosji maleje, pracownicy wieku, kraju, należy dostosować się do ekonomicznych wstrząsów, następujących jeden po drugim. W wyniku przestrzenna obraz rozwoju tu jako przeciwieństwo tego, co obserwuje się w innych dużych krajach. Różnice te można wyjaśnić dziedzictwo sowieckiej gospodarki planowej (pamiętajmy wyzwania stojące przed przemysłem моногородами poprzedniej epoki), różnorodność warunków naturalnych (Rosja zajmuje 42% ziemskiej sushi, ale na nią trzeba tylko 1,9% ludności świata) i surowym klimacie, który utrudnia pracę transportu.
Co to znaczy? Niepowtarzalny charakter geografii ekonomicznej wymaga unikalnych rozwiązań.
Mit nr 2: Moskwa i Sankt-Petersburg “zbyt duże”.
W rzeczywistości te miasta są wystarczająco duże. Moskwa i Sankt-Petersburg — jedyne rosyjskie miasta, których ludność przekracza 1,5 mln osób. W Japonii, gdzie ludność mniej, niż w Rosji, takich pięć miast, w Brazylii (populacja 50% więcej rosyjskiego) — osiem. Ponadto, rosyjskie miasta drugiego poziomu też “obwisłe”. Na miasta, które zajęły z 3-go na 10-te miejsce pod względem liczby mieszkańców, stanowią zaledwie 6,6% ludności kraju, to znacznie mniej, niż w Brazylii, Japonii i w Polsce, gdzie do miasta tego samego “rangi” trzeba 8-11% ludności poszczególnych krajów.
Co to znaczy? Rosji trzeba zrównoważyć swój system miast, odejście od modelu z dwoma супергородами i miastami drugiego poziomu — zbyt małe, aby mieć wpływ na rozwój regionalny.
Mit nr 3: rosyjskie regiony rozchodzą się coraz dalej w zakresie dochodów i ubóstwa.
W rzeczywistości występuje konwergencja regionów. W 1998 roku regiony były znacznie mniej jednorodne według tego wskaźnika, jak PKB na mieszkańca, ale do 2008 roku proces rozbieżności zatrzymał się, a wskaźniki dochodów kontynuowali zbliżenie. Również w większości regionów w latach 2005-2015 znacznie zmniejszyła się nierówności w konsumpcji. Обнадеживало to, że biedne regiony rosły szybciej bogatych. Jednak tempo konwergencji przedłuża się: wzrost ogólnej mobilności w Rosji spadła z 3% w roku na początku lat 1990-tych do 1,2% do 2008 roku. Ze względu na spowolnienie tempa wzrostu gospodarczego, wielkość transferów z budżetu państwa (którzy służyli ważnym narzędziem wyrównywania) drastycznie spadła: od 2013 do 2016 roku to spadek wyniósł 22% w ujęciu realnym.
Co to znaczy? Należy ponownie uruchomić mechanizmy konwergencji regionów, związane z integracją rynków pracy i kapitału, wzrost liczby ludności w wieku produkcyjnym (szczególnie w mniej ekonomicznie uprzywilejowanych regionach) i трансфертами z budżetu federalnego.
Mit nr 4: większość ubogiej ludności Rosji mieszka w biednych regionach.
W rzeczywistości najbardziej ubogich w Rosji mieszkają w najbogatszych regionach. Rzeczywiście, odsetek ubogich w mniej zamożnych regionach, takich jak Republika Wałbrzych i Republika Kałmucja, jest bardzo wysoka (prawie 35%), ale ze względu na małą populację na te regiony stanowiły jedynie 0,6% ogółu ubogich w Rosji. W wartościach bezwzględnych ubogich więcej właśnie w bogatych, bardziej zatłoczonych obszarach, chociaż odsetek ubogich w populacji występuje poniżej: na Moskwę i Sankt Petersburg łącznie stanowią prawie 10% ubogiej ludności kraju. Podobny obraz obserwuje się i w innych dużych krajach, takich jak Brazylia i Chiny.
Co to znaczy? Nie trzeba starać się zrównoważyć wzrost we wszystkich rosyjskich regionach. Raczej trzeba zrobić tak, aby bogatsze regiony “pracowali” dla ubogich.
Mit nr 5: wysokim potencjale wśród regionów mają tylko Moskwa i Sankt Petersburg.
W rzeczywistości opracowaliśmy nowy indeks potencjału gospodarczego dla 56 regionów w europejskiej części Federacji Rosyjskiej i wyodrębnili trzy korytarza na zachodzie Rosji, które obejmują regiony z wysokim potencjałem, nie ograniczając się tylko Moskwą i Sankt Petersburgiem.
Pierwszy korytarz, obejmujący regiony ze średnio-wysokiej i wysokiej potencjałem, zaczyna się od Moskwy i obejmuje Ярославскую, Калужскую, Рязанскую i Липецкую obszarze, na rzecz których idzie bliskość dużych centrów ludności i wysokie wskaźniki urbanizacji.
Drugi korytarz rozciąga się od rostowskiego na południu do Tatarstanu na północy i obejmuje Волгоградскую, Самарскую, Ульяновскую dziedzinie i Republikę Чувашию. Dla tych regionów charakteryzuje wysoka gęstość zaludnienia, w nich znajdują się duże miasta, ludność ma wysoki poziom edukacji, utworzona przemysłowa baza.
Trzeci korytarz położony jest na Południowym Uralu, w jego skład weszli Свердловская i Chelyabinsk dziedzinie — regiony o wysokim stopniu urbanizacji, które tradycyjnie służyły głównym centrum przemysłowym Rosji.
Wśród regionów o wysokim potencjale okazał się Murmansk — zaskakujący wynik! Jego mocne strony — dostęp do zewnętrznych rynków ze względu na obecność portów morskich i objętości tranzytu towarowego, a także wysoki poziom wykształcenia ludności i stopień urbanizacji, co jest typowe dla północnych słabo zaludnione terytoria.
Co to znaczy? Rozwój regionalny opcjonalnie osiąga się tylko dzięki obecności bogatych zasobów naturalnych.
Mit nr 6: izolacja niektórych regionów wynika z niedostatecznej infrastruktury (transportowej) unifikację.
W rzeczywistości połączenia (lub dostęp do rynków, zarówno zewnętrzne, jak i wewnętrzne) jest bardzo ważna dla wszystkich rosyjskich regionów, ale przy tym “białym” regiony (znajdujące się z dala od rynków w europejskiej części Rosji) opcjonalnie “odcięte”. Spójrz na region trans krawędzi: znajduje się on bardzo daleko od Moskwy i Sankt-Petersburga, ale u niego uregulowana stosunkowo dobre połączenia komunikacyjne z regionalnymi partnerami handlowymi, w tym Chiny.
Co to znaczy? Na Dalekim Wschodzie, należy pomyśleć o innych aspektach spójności. Problem “ostatniej mili” ma przewlekły charakter, a w jej rozwiązaniu mogą pomóc cyfrowe i inne nowoczesne technologie.
Mit nr 7: zmniejszenie różnic między regionami — to zadanie, które należy rozwiązać lub federalne lub władze regionalne.
W rzeczywistości wcale nie! Za to odpowiadają oba poziomy administracji publicznej. Federalnych struktur należy zapewnić większą stabilność budżetów regionalnych i przy tym przekazać więcej władzy. Ponadto, konieczne jest, aby przepisy rozporządzenia nie są sprzeczne lokalnych warunków, aby uniknąć niekorzystnych skutków: zaostrzenie norm sanitarnych w 2014 roku doprowadziło do masowego забою bydła i wzrostu kosztów, przez co tysiące мелкотоварных producentów rolnych w wielu regionach znalazły się na skraju bankructwa.
Federalne programy mogą być wyposażone niewygodne biurokratycznymi procedurami: tak, lotniskowa specjalna strefa ekonomiczna w Uljanowsk zakresie powstała trzy lata temu, jednak do tej pory prawie nie rezydentów. Przy tym park przemysłowy “Заволжье”, który jest sterowany przez regionalnych struktur, udało się przyciągnąć sześć dużych inwestorów zagranicznych. Różne wyniki, które pokazują te dwie strefy, można wyjaśnić przepisami prawa federalnego. Z kolei regionów należy dążyć do większej samodzielności. Ich władze mogłyby wprowadzić maksymalną stawkę podatku dochodowego (17%) i przyspieszyć przejście od bilansowej do wartości rynkowej jako podstawy naliczenia podatku od nieruchomości przedsiębiorstw. Przy tym w 50 rosyjskich regionach są te lub inne ulgi podatkowe dla inwestorów, co może sprowokować “wyścig na dno”. Z tego względu można byłoby powstrzymać się od udzielania takich świadczeń.
Co to znaczy? Tu wszystko jest jasne!
Mit nr 8: niezależni obserwatorzy nie są tak istotne.
W rzeczywistości agencje ratingowe i organizacje międzynarodowe już prowadzą niezależne monitorowanie, ocena i analiza porównawcza regionów. Przy tym zasięg i stopień zrozumienia ich regionów ograniczone: w rankingu agencji Fitch w 2017 roku zostały przedstawione tylko 45 podmiotów Federacji, a w rankingu Standard & Poor ‘ s — tylko dziewięć. Z tego względu Agencja inicjatyw strategicznych (ASI) mogło bawić się zasadniczego rola: oceny pomagają zidentyfikować problemy i poprawić klimat inwestycyjny w regionie. Według ASI, ulepszenie rankingu inwestycyjnego regionu o 1,3 pkt prowadzi do zwiększenia prywatnych inwestycji na mieszkańca na 1%.
Co to znaczy? W odniesieniu do regionów również powinna obowiązywać dyscyplina rynkowa, a “obce” mogą rozszerzyć zasięg regionów i być bardziej pogłębione pracę analityczną. Ich działalność przyniesie jeszcze więcej korzyści, jeśli będzie увязана komplementarne z reformami, które są realizowane z inicjatywy federalnych i regionalnych organów władzy.