Zdjęcia BILAWAL ARBAB / EPA / TASS
W najbliższych latach udział dolara amerykańskiego w międzynarodowym systemie finansowym będzie stopniowo spadać, a udział walut-konkurentów wzrastać. Winne temu chroniczny deficyt na rachunku bieżącym bilansu płatniczego i budżetu federalnego USA
Obecnie dolar USA zajmuje wiodącą pozycję w światowym systemie finansowym. Według danych takich cenionych organizacji jak Bank rozrachunków międzynarodowych, Międzynarodowy fundusz walutowy, a także systemu płatności SWIFT, na koniec 2017 r. w zakresie globalnych obliczeń udział dolara wynosił około 40%, podczas gdy udział euro (najbliższego konkurenta amerykańskiej waluty) około 36%.
Na rynkach walutowych udział dolara w obrocie wynosi około 44%, co znacznie przekracza udział w euro (16%) oraz jena (11%). Ponad 60% wszystkich międzynarodowych instrumentów dłużnych dostępny jest w dolarach amerykańskich (w euro nieco ponad 20%). I wreszcie, dolar AMERYKAŃSKI zdecydowanie dominuje w strukturze oficjalnych rezerw międzynarodowych, zajmując ponad 60% ich łącznej kwoty (w euro tylko 20%).
Czołowe pozycje, które trwa dolara w światowym systemie finansowym, odzwierciedlają miejsce, które na przestrzeni ostatnich kilku lat zajmowała gospodarka USA w świecie i utrzymuje się nadal zajmować, jeśli PKB różnych krajów liczy się w dolarach amerykańskich według bieżących kursów. Jednak dla bardziej adekwatnego porównania wielkości gospodarek różnych krajów wskazane jest, aby korzystać z kursów parytetu siły nabywczej (PPP). Jeśli PKB różnych krajów przeliczyć na dolary amerykańskie według kursu PPP i wyrazić w stałych dolarach 2011 roku (jak to robi bank Światowy), to można zobaczyć, że do końca 2017 roku STANY zjednoczone nie są już największą gospodarką świata. W kraju przypada zaledwie 15% światowego PKB, podczas gdy udział Chin wynosi 18%, a najbliższego konkurenta — strefy euro — około 11%.
Nie jest optymistyczna statystyka
Względne zmniejszenie udziału USA w światowym PKB w ostatnich latach rodzi się coraz więcej rozmów o zmniejszenie roli dolara w światowym systemie finansowym i zmniejszenie jego wartości jako głównej waluty rezerwowej. Podobne prognozy i obawy są wzmacniane statystyki o stanie bilansu płatniczego USA i budżetu państwa kraju.
Od początku lat 1980-tych w USA wchodzą w sytuacji chronicznego deficytu w bieżącym rachunków bilansu płatniczego. Za kilkadziesiąt lat sytuacja ta doprowadziła do tego, że tak ważny wskaźnik zagranicznych zdrowia w kraju, jak netto międzynarodowa pozycja inwestycyjna, stał się ujemny i w połowie 2018 roku wyniosła około 44,5% PKB USA. Z kolei przewlekłe niedobory zarówno federalnych i regionalnych budżetów rozgonili całkowity dług publiczny USA w 2017 roku do około 105% PKB.
Perspektywy dalszego rozszerzenia deficyty budżetu państwa i rachunku bieżącego bilansu płatniczego wywołują słuszne obawy. W wyniku ostatniej reformy podatkowej w USA, mającej na celu stymulowanie wzrostu gospodarczego i przyczynić się do powrotu wcześniej czerpiący za granicę produkcji, wpływy podatkowe budżetu państwa, jak zakłada się więc, że doprowadzi do wzrostu oprocentowania kredytu. Według analityków Citi, deficyt państwowego budżetu w USA wzrośnie z 3,8% PKB w 2017 r. do 5,2% PKB w 2018 roku i do 6,2% PKB w roku 2019. Dług publiczny do 2019 roku osiągnie 108% PKB.
Przy zachowaniu stabilnego przekroczenia wielkości oszczędności prywatnych nad prywatnymi inwestycjami wzrost deficytu budżetu państwa prowadzi do pogorszenia salda na aktualne rachunki. Analitycy Banku uważają, że deficyt na rachunku bieżącym bilansu płatniczego USA wzrośnie o 2,3% PKB w 2017 r. do 2,4% PKB w 2018 roku i do 3% PKB w roku 2019. Do 2022 roku wskaźnik ten, według analityków Citi, może wynieść 3,7% PKB USA.
Jak widzimy, przyszła statystyki bilansu płatniczego i sektora publicznego USA jest mało prawdopodobne, będzie pozytywnie wpływać na obecnym statusie amerykańskiego dolara jako dominującej waluty. W związku z tym analitycy Citi prognozują trwały spadek kursu dolara. Indeks dolara DXY, jak się zakłada, spadnie z obecnych wartości w okolicy 96 punktów do 93,9 pkt do końca 2018 roku, a do końca 2023 roku może odejść na dół do 76 punktów (co oznacza spadek o 20% w stosunku do obecnych poziomów).
Nowy lider
Czy spadek kursu dolara zmniejszyć deficyt na rachunku bieżącym bilansu płatniczego USA i odwrócić tendencję do zmniejszenia netto międzynarodowej pozycji inwestycyjnej? Kwestia ta jest dyskusyjna. Należy obliczyć, jak wzrośnie eksport i jak zmniejszy import USA w wyniku dewaluacji dolara, jak w tej sytuacji zachowa się wewnętrzne zużycie.
W każdym razie znaczna dewaluacja dolara w czasie do roku wymaga dużej adaptacji gospodarki USA do nowych warunków zewnętrznych. Z kolei dla międzynarodowych inwestorów, zarówno prywatnych, jak i państwowych (w tym banki centralne i organy władzy finansowej), będzie musiał zmienić swoje podejście do tworzenia rezerw złota i dewiz. Nie jest wykluczone, że udział dolara w międzynarodowym systemie finansowym w ogóle, i w międzynarodowych rezerwach w szczególności będzie stopniowo spadać, a udział walut-konkurentów stopniowo wzrastać.
Jeśli zwrócić uwagę na strefę euro, wskaźniki finansowe tego regionu wyglądają dość optymistycznie, że może wspierać zainteresowanie euro jako jednej z walut rezerwowych. Na koniec 2017 r. rachunek bieżący bilansu płatniczego regionu był pozytywny i wyniósł 3,2% PKB. Deficyt budżetowy w strefie euro w 2017 roku wyniósł zaledwie 1% PKB, przy czym pierwotne saldo budżetu (do wypłaty odsetek od długu) był pozytywny — 1% PKB.
W tej sytuacji analitycy Banku przewidują stopniowe zmniejszenie całkowitego długu publicznego strefy euro, z obecnych poziomów około 87% PKB do 83% PKB do końca 2019 roku. Pewne obawy uczestników rynku, jednak powoduje, że polityka Włoch. Jednak obecnie aż trudno sobie wyobrazić, że Rzym pójdzie na organizację referendum odnośnie swojego pobytu w strefie euro. W ten sposób zainteresowanie euro jako jednej z walut rezerwowych współczesnego świata może bardzo wzrosnąć.