Prezydent Białorusi Aleksander Łukaszenka i prezydent federacji ROSYJSKIEJ Władimir Putin. Zdjęcia Vasily Fedosenko / Reuters
Białorusi udało się nie tylko stać się miejscem, do negocjacji politycznych między Rosją i Ukrainą, ale i wyjąć gospodarcze dywidendy. Na czym zbudowany unii gospodarczej trzech państw?
W czwartek w Homlu otwarty I Forum regionów Białorusi i Ukrainy. Oprócz głów państw — Petra Poroszenki i Aleksandra Łukaszenki — na imprezie obecny od ponad 20 szefów regionów obu krajów i 150 wiodących białoruskich i ukraińskich firm. Forum jest skierowana przede wszystkim na wzmocnienie współpracy gospodarczej. Co się dzieje w stosunkach gospodarczych Białorusi, Ukrainy i Rosji?
Białorusko-ukraińska przyjaźń
Ukraina — drugi dla łącznego partnerem handlowym Białorusi: na nią przypada około 7% obrotów. Na koniec 2017 roku obroty handlowe z Ukrainą wzrosła o 19,6% i wyniósł 4,6 mld usd, saldo handlu zagranicznego złożyło pozytywny w wysokości 2,1 mld Podstawą białoruskiego eksportu na Ukrainę — produkty ropopochodne, które zajmują około 65% całkowitej wartości dostaw. Według “Consulting group A-95”, w ciągu 9 miesięcy 2018 roku udział białoruskich producentów w bilansie ukraińskim rynku oleju napędowego spadła z 43% do 35% w porównaniu z analogicznym okresem ubiegłego roku. Ta ilość zastąpiły głównie systemy dostawy rosyjskiego zasobu, udział w których odpowiednio wzrósł z 28% do 37%. Dostawami z Białorusi zabezpieczone 45% ukraińskiego rynku benzyny. Planowany od 1 stycznia 2018 roku zakaz ze strony Rosji eksportu na Białoruś benzyny, oleju napędowego i oleju opałowego pokrywa kanału dostaw nieopodatkowanej produktów ropopochodnych na Ukrainę. To doprowadzi do zmniejszenia białoruskiego eksportu i dochodów budżetowych, a także może prowadzić do wzrostu cen paliw na Ukrainie.
Białoruś formalnie nie eksportuje do sąsiedniej Ukrainie uzbrojenie, ale dostarcza materiały, z których na miejscu, w tym na pograniczu białorusko-ukraińskich zakładach produkowana jest broń, sprzęt wojskowy lub amunicja. Na przykład, firma “Bogdan Motors” z pojazdów Mińskiej fabryki samochodów (MAZ) zbiera wojskowego dla ukraińskiej armii. W 2016 roku zostało podpisane porozumienie międzyrządowe o montowni białoruskich ciężarówek pod nazwą “Bogdan-6317” w Czerkasach. Masowe dostawy samochodów ciężarowych “Bogdan” do wojska rozpoczęła się w 2017 roku.
Ukraińsko-rosyjski kryzys miał wpływ na współpracę gospodarczą Białorusi i Ukrainy. Wiele towarów z Ukrainy są dostarczane na rynek rosyjski poprzez sojuszu na jednym republikę.
Zamykanie połączeń lotniczych między Ukrainą i Rosją provided wielokrotny wzrost pasażerów tranzytowych przez Białoruś. W 2016 roku udział pasażerów tranzytowych wyniósł około 1,1 mln osób, lub 33% ogólnej fabryki przez Miński lotnisko.
Sala konferencyjna plac zabaw
Od wiosny 2014 roku Białoruś zajmuje szczególne miejsce w rosyjsko-ukraińskim konflikcie. Status rozgłośni zabaw otworzył dla Mińska okno możliwości dialogu z Unią europejską. Strona białoruska nie jest stroną w negocjacjach, a jedynie zapewnia miejsce do spotkań rozgłośni grupy. Adres Białorusi ze strony Ukrainy, jak i ze strony Rosji brzmią zarzuty naruszenia neutralności. W Kijowie niedawno stwierdził, że Białoruś nie poparła w ONZ rezolucję Ukrainy ds. praw człowieka na Krymie. W tym samym czasie, w lipcu 2017 roku cztery z sześciu członków delegacji Białorusi w PA OBWE głosowało za ostateczną deklarację mińskiej sesji zgromadzenia. Częścią tego dokumentu stała się ukraińska rezolucja z potępieniem “agresji Rosji wobec Ukrainy” i “okres okupacji Krymu i Sewastopola”. W każdym razie transfer rozgłośni zabaw z Mińska jest mało prawdopodobne.
Poprawa stosunków Białorusi z unią europejską może przyczynić się do zmniejszenia napięć między Wschodem i Zachodem, a także otwiera przed Mińskiem nowe możliwości dla dialogu politycznego, pożyczek i przyciągnięcia inwestycji zagranicznych. Zdejmowanie z Białorusi szeregu sankcji odkrywał dla Mińska możliwości na pozyskanie finansowania na linii MFW i BANKU. Przeszkodą w dialogu Białorusi z Zachodem nadal pozostaje nieufność europejskich polityków do białoruskiego przywódcy Aleksandra Łukaszenki. Próby byłego prezydenta Wiktora Juszczenki i obecnego prezydenta Ukrainy Petra Poroszenki naprawić wizerunek Łukaszenki na Zachodzie nie przyniosły wymierne rezultaty. Ale sytuacja powoli się zmienia. W dużej mierze dzięki ukraińskiego kryzysu Białoruś staje się miejscem dyskusji na temat kwestii bezpieczeństwa w Europie Wschodniej. 31 października — 1 listopada 2018 roku po raz pierwszy w Mińsku odbędzie się dotyczą monachium konferencja bezpieczeństwa. Reprezentatywny udział szefów państw i rządów krajów europejskich jest przełomowym sukcesem białoruskiej dyplomacji i osobiście ministra spraw zagranicznych Włodzimierza Макея.
Białorusko-ukraińskie konflikty
Stosunki Kijowa i Mińska nie można nazwać ideałem. Już od kilku lat kierownictwo Białorusi oskarża Ukrainę w nielegalnych dostaw broni, ale poważnego potwierdzenia danych z faktami nie ma. W marcu 2017 roku białoruskie państwowe płatna opublikowało nagranie z przełomu samochód z uzbrojonymi ludźmi przez białorusko-ukraińską granicę. Strona ukraińska informacje te zdementowała. Półtora roku później nie ma żadnych informacji na temat jeep i akcji. A przecież białoruskie organy państwowe przedstawił to jako inwazję na terytorium państwa. Pod koniec września bieżącego roku na spotkaniu z Wiktorem Juszczenko w Mińsku Łukaszenka wyraził zaniepokojenie z powodu napływu broni przez ukraińską granicę. Według jego słów, “są fakty, gdy broń idzie na Białoruś z Ukrainy przez Rosję”. Ukraińskie władze kategorycznie sprzeczne informacje na temat jakichkolwiek dostaw broni. Podobnymi “вбросами” białoruskie kierownictwo pokazuje ludności zewnętrznych wrogów, którzy planują zorganizować w republice “majdan”. W ten sposób można również wykazać Moskwie zagrożenie destabilizacji sytuacji na Białorusi, prosząc o dodatkowe fundusze na walkę z “bojownikami” z Ukrainy i własną opozycją.
Mińsk i Kijów są zainteresowani przede wszystkim w ścisłej politycznej interakcji. Udział w ramach “partnerstwa Wschodniego” otwiera możliwości dla wspólnych projektów i z Unią europejską. Plany rządów dwóch krajów doprowadzić obroty do 8 miliardów dolarów wydają się wątpliwe. Wraz z tym w najbliższych latach białoruscy producenci będą dążyć do zajęcia dominującej pozycji na rynku ukraińskim. To przyczynia się do szeroko zakrojona деиндустриализация i wycofanie z rynku firm rosyjskich. W tym samym czasie pojawia się konkurencja z firmami, zainteresowanymi w ukraińskim rynku. Białoruś jest postrzegana ukraińskim biznesem jako punktu przeładunkowego dla dostawy towarów do Rosji. Zaoferować coś nowego dla białoruskich konsumentów ukraińskie firmy nie będą w stanie, a do tego są trudności wejścia na rynek. W sumie, podczas gdy Kijów i Moskwa są w konflikcie, oficjalny Mińsk dostaje swoje dywidendy.