Rembrandt van Rijn. “Arystoteles zastanawia się w pobliżu biustu Homera”.
Sformułowane w Starożytnej Grecji pojęcie “oligarcha” nie дожило do naszych dni. Дорвавшееся do władzy i цепляющееся za nią mniejszość we współczesnej Rosji, przekształciło się w garstkę ludzi żerujących z ramienia państwa
Posiadacz stanu w $12,5 mld nr 10 w rosyjskim liście Forbes Aliszer Usmanov powiedział w eterze kanału telewizyjnego “Rosja 1” o swoim negatywnym stosunku do słowa “oligarcha”. W Rosji w wersji biznesmena teraz pozostał tylko jeden oligarcha, ale jego nazwy nie nazwał. “Ja słowo “oligarcha” w ogóle nie znoszę. Bo jest w nim jakiś ущербное dla mężczyzny tytuł. To to samo, co powiedzieć: “faworyt królowej”. W tym przypadku “oligarcha” — to człowiek, który wszystko wziął, nie płacąc. Ja do nich nigdy w życiu nie czułem. Uważam, pozostał u nas jeden pasażer w tym wagonie, jest już pusty, a on sam jeden siedzi — nadal się toczy… On oligarcha. I on o tym wie. To wszystko jest stracone, oprócz jednej firmy, dlatego jest w niej pozostaje. A więcej oligarchów nie ma”, — powiedział Usmanov.
Przez długi czas “oligarchowie” były głównym rosyjskim osobowość mediów banał. Szczególnie chętnie to słowo używane w latach dziewięćdziesiątych i pierwszej połowie zerowych. Ale nikt nigdy nie próbował go jasno zdefiniować. W ostatnich latach na zmianę “oligarchów” coraz częściej przychodzili oznaczenia “przyjaciele”, “bliski krąg”, “zaufane osoby”. I nie bez powodu. Cała historia tego pojęcia opiera się na rozróżnieniu szlachetnych, godnych arystokratów i dążenie do наживе i władzy, niskich do swoich moralnych cech ludzi.
“Oligarchia”, jak i wiele innych słów naszego języka, przyszedł do nas z Starożytnej Grecji. Pochodzi ono z połączenia dwóch korzeni: ὀλίγος (“mały”) i ἀρχή (“władza”), razem — ὀλιγαρχία, lub niewielka grupa ludzi, obdarzonych ogromną władzę. Arystoteles, введший oligarchów w polityczną filozofię w swoim traktacie “Polityka”, opisał państwo jako forma organizacji ludzi w celu osiągnięcia wspólnego dobra. W tym przypadku możliwe są trzy opcje rządów: monarchia (moc jedynego władcy), arystokracja władzę (godnych) i полития (rządy większości). W każdym z nich ktoś, kto troszczy się o dobro wspólne: mądry król, dostojni obywatele lub większość ludności. Jednak te typy zarządu mogą odrodzić się w swoje całkowite przeciwieństwo: tyranię, олигархию i demokrację. W ten sposób, oligarchowie bezpośrednio sprzeciwia аристократам.
Kto takie arystokracja, a kto oligarchowie po Arystotelesie? Pierwsze — to szlachetni ludzie (ἀρετή — męstwo i cnota), ma własność i gotowych z bronią w ręku bronić dobra wspólnego. Drugi — to mała grupa ludzi, наживших bogactwo i którzy uważają, że władza powinna należeć nie jest tyle warta, ile posiadającym. Problem, uważa Arystoteles, w tym, że bogactwo jest nieodłączna od myśli o własne dobro, inaczej go nie można zbijać. A dlatego, doszedłszy do władzy, oligarchowie zaczną czerpać zyski ze swojego położenia, nie licząc się z powszechnym dobrem, co w końcu doprowadzi do upadku państwa.
Ale, być może, oligarchów i nie wymaga bezpośredniego przejęcia władzy? Każdy radziecki uczeń uczył się o “oligarchów”, nie później niż 8-klasy — z podręcznika historii, gdzie prosto i bez upiększenia opisywało lonowe wielkiej burżuazji finansowej i władzy w krajach kapitalistycznych. Oligarchowie коррумпировали polityków i lobbowali swoje interesy, niszczyli związki zawodowe i tworzyli monopolu. Nikt nie mógł oprzeć się pieniędzmi. A starożytni arystokratyczne rody zawierania małżeństw z нуворишами jeszcze z epoki Renesansu. Oligarchowie coraz bardziej rozwijali w закулису, umiejętnie манипулирующую marionetką publicznej “legalnej” władzy.
W tym samym czasie w samym ZSRR sytuacja była dokładnie odwrotna. W Sowieckiej Rosji po 1917 roku nie było dużego kapitału, który mógłby domagać się wpływu na partyjną nomenklaturę. Ale zadziałał “żelazne prawo oligarchii”, czerpiącym niemieckim socjologiem Robertem Михельсом za sześć lat, aż do Czerwonego Października. Ta ustawa jest prosta i straszny: jak ogromne było ruch, który doszedł do władzy, jakie zasady demokracji jest brak проповедовало, w każdym razie powstaje wąska grupa osób, przejąć pełnię władzy. To jest nieuniknione, jest w naturze samych ludzi.
Ale oligarchia powstaje tylko wtedy, gdy przywódcy stawiają własne interesy ponad publicznych. W ZSRR tak się stało w dobie zastoju, słynne “bawełny” i “gone fishing” sprawy zademonstrowali poziom rozkładu elity. Problem w tym, że nie było kapitału. Wyjąć dochody można było tylko z bliskości do władzy. W przeciwnym razie aresztowania za фарцовку, podziemne spółdzielnie itp.
Ta matryca — “władza jako główny administrator aktywów” i “oligarcha jak nowobogackich, извлекший dochód ze swoich związków z władzą” — najbardziej wyraźnie ujawniła się przy następnym dziale skarbu państwa na początku lat dziewięćdziesiątych. Największy sukces finansowy osiągnęły zbliżone do wierzchołka. Były premier Jewgienij Primakow powiedział w 2008 roku: “mamy oligarchów stawały się te duże biznesmeni, którzy… wprowadzających swoich ludzi na różne stanowiska, tworzył i wspierał uszkodzony praktykę biurokracją. Potwornie разбогатев w wyniku грабительских warunków prywatyzacji, grupa ta w okresie prezydentury Jelcyna, сращиваясь z госаппаратом, zajęła szczególną pozycję w kraju”. I to jest czysta prawda: badania Instytutu gospodarki światowej Petersona, 64% miliarderów w Rosji zyskały swoje bogactwo i status dzięki politycznych relacji (w całym świecie liczba takich osób nie przekracza 10-13%).
Właściwie nie o tym czy zrozumieniu oligarchii mówi Aliszer Usmanov? Kim jest wielki biznesmen lat dziewięćdziesiątych? Mignon, пригретый władzy, który otrzymał z rąk szyby naftowe, fabryki, terytoriów i zamieszkujących je ludzi. “Faworyt królowej”, dziś благосклонной i осыпающей dotacjami, a jutro zimny i obojętny, лишающей nawet ojczyzny i życia.
W swoim oświadczeniu Usmanov radykalnie stawia pytanie o działalności etyki, wyraźnie dzieląc kapitał uzyskany w wyniku inteligentnych operacji handlowych, firmy, opartego na komercyjnym talent i aktywów otrzymanych w darze lub pożyczone od władców. Prawdziwy kapitalista, jak arystokrata Lannister z tego świata “Gry o tron”, zawsze płaci. Oligarcha rosyjskiego wycieku bierze, że może przejąć z karmiącej ręki. I dopóki właściciel nie jest zły, musi wypompować ze swoich posiadłości maksimum. A tam choćby potop.
W dzisiejszym świecie nastąpiła radykalna inwersja аристотелевского zestawienie oligarcha i arystokratki. Bo kto szuka bogactwa, ale gotowy uczciwie zapłacić za ich nabycie zwiększa dobro wspólne, a to znaczy, że troszczy się o wszystkich. Podczas gdy przyjmujący na czasowe korzystanie niszczy ostatnie, pozbawiając wielu.
Niccolo Machiavelli, mówiąc o duchu arystokratów, tłumaczenia greckie ἀρετή jak virtue i трактовал już nie tylko jako cnotę i męstwo, ale jak zdolność do działania i robić to, co musi, wbrew przeznaczeniu i negatywnych okoliczności. Każdy nowoczesny rosyjski przedsiębiorca, który nie ma patronatem politycznym w strukturach władzy, okazuje się arystokratą ducha, dęba гнущей jego środowisku i w rzeczywistości tworząc miejsca pracy i wzbogacając ludność. Jeśli przedsiębiorca jest zainteresowany w przyswajaniu — zrobi takeover bid, wykupi udziały lub firmę konkurenta w uczciwej cenie, jak właściwie się stało i z samym Усмановым w Anglii w przypadku akcji klubu piłkarskiego Arsenal.
Oligarcha sam korzysta z komunikacji w urzędzie skarbowym i prokuraturze, pokruszone konkurenta kontroli i sprawami karnymi, a następnie zdobywa składnika aktywów za cenę knockdown. Ale tak jak gospodarczego talentu nie ma — po czasie ruiny biznes. I władze musimy biec na pomoc ukochanej миньону, dając dotacje i ulgi, ale nie odbieram ostatnio u ludności. W końcu dla korzyści wielu cierpi na rzecz wspólnego dobra, martwi ludzie, osłabione państwo, a wraz z nim władzę. I uratować go mogą tylko nowoczesne arystokratów, szlachetni, zdesperowani i etycznych przedsiębiorcy.
Aliszer Usmanov
Ranking Forbes: Nr 10
Stan w 2018 roku: $12500 mln
Dowiedz się więcej