Michelson i sankcje: “Novatek” irytujące Stany Zjednoczone

0
480


Leonid Michelson Zdjęcia Michała Метцеля / TASS

Dobrym i bardzo dobrym przykładem tego, jak rosyjskie firmy dostosowują się do санкционному ciśnienia, jest gazowy gigant “Novatek”. Do kontaktu firmy Leonid Michelson w sankcji, o wiele więcej przyczyn ekonomicznych niż politycznych, ale to nie przeszkodziło “Новатэку” uruchomić swój główny projekt “Jamał LNG”

Nie można powiedzieć, że sankcje nałożone na rosyjski sektor ropy naftowej i gazu w 2014 roku, stały się dla niego czymś tak nowym wyzwaniem. Rosyjska ropna już była obiektem sankcji w przeszłości. W latach 70-tych ubiegłego wieku w USA ograniczali dostęp radzieckiego sektora naftowego i gazowego do zaawansowanych technologii w nadziei zakłócać transakcji “gaz-rury”. Ale wtedy sankcje miały jednokierunkowy charakter i europejskim partnerom udało się znacznie zmniejszyć ich efekt, a z czasem prawie całkowicie zniesione. Z inicjatywy prezydenta Ronalda Reagana w USA również podawać sankcje za budowę gazociągu Помары — Użhorod w 1981 roku. Zresztą, formalnym powodem było wprowadzenie stanu wojennego w Polsce. Nowe sankcje dotknęły elektroniczny i sektor ropy naftowej i gazu: amerykańskim firmom nie wolno było dostarczać w ZSRR odpowiedni sprzęt i technologie. Nieco później zrobiono wyjątek dla szeregu umów zawartych przed wprowadzeniem sankcji.

Ale sankcje okazały się nieskuteczne ze względu na duży stopień samowystarczalności gospodarki narodowej ZSRR, udanej pracy różnych firm handlu zagranicznego na zakup niezbędnych technologii i techniki przez kraje trzecie i własnym rozwoju naukowym. W końcu USA i inne zachodnie producenci zamiast tego, aby uzyskać pieniądze za swoje wynalazki i technologie, do czynienia z nielegalnym kopiowaniem i zacienionych rozwojem zaawansowanych rozwiązań i urządzeń. Ponadto, wprowadzone sankcje doprowadziły do rozwoju szpiegostwa przemysłowego ze strony ZSRR i jego sojuszników.

Sektorowych sankcji wprowadzonych wobec rosyjskiego sektora naftowego i gazowego w latach 2014-2017, głównie koncentruje się na “powolne duszenie” rosyjskiej branży naftowej i gazowej. Tak w każdym razie mówi się w ostatnim raporcie Centrum badań w dziedzinie energetyki Bułgarii. Uznając, że w krótkim okresie rosyjskie naftowe i gazowe w pełni przystosowały się do санкционному trybu USA i do 2020 roku zachowują potencjał wzrostu wydobycia poprzez przygotowanych złóż, autorzy twierdzą, że w dłuższej perspektywie (po 2025 roku) wsparcie dla poziomu wydobycia ropy naftowej i gazu staje się co najmniej problematyczne. Autorzy uważają również, że najbardziej krytycznym czynnikiem ograniczającym wzrost produkcji, jest zakaz transferu technologii złamania wędrowny (“PIU”), a także ograniczenia możliwości pozyskiwania zewnętrznego finansowania badań geologicznych i cyklu wprowadzania złóż do eksploatacji.

Istnieje kilka podstawowych czynników, ставящих pod znakiem zapytania te wnioski. Po pierwsze, amerykańskie technologii SZCZELINOWANIA nie mogą być mechanicznie odtwarzane dla wydobycia łupków węglowodorów w Rosji z powodu różnicy w geologicznym budowie нефтеносных pokładów. Po drugie, technologia SZCZELINOWANIA bynajmniej nie jest nowy, powszechnie stosowane do różnych celów w ZSRR (od spłaty odpala na złożach do wydobywania gazu), który ponadto był pierwszym krajem, наладившей przemysłową wydobycie łupków węglowodorów. Ta produkcja została przerwana w Estonii w 1980 roku ze względów bezpieczeństwa ekologicznego. I po trzecie, w tym roku już rozpoczęto eksperymentalne wydobycie łupków węglowodorów Баженовской personelu z wykorzystaniem technologii SZCZELINOWANIA krajowej rozwoju. Już w 2025 roku planowane jest rozpoczęcie komercyjnego wydobycia.

A tak w ogóle jednostronne sankcje są nieskuteczne. Na początku lat 1990-tych Instytut Peterson opublikował fundamentalne badania w praktyce stosowania jednostronnych sankcji. Jego główny wniosek — indywidualne sankcje osiągają swoich celów około 13% przypadków, a im dłużej pozostają one w mocy, tym są one mniej skuteczne.

Dobrym i bardzo dobrym przykładem tego, jak firmy dostosowują się do санкционному nacisk jest gazowy gigant “Novatek”.

Jak Michelson tworzył “Novatek”

Samo włączenie “Новатэка” w санционный lista USA (w 2014 roku sankcje zostały nałożone na samą firmę, w 2016 roku — na kilka jej “córki”) wymaga pewnego objaśnienia. Uważa się, że “Novatek” i jego główny akcjonariusz Leonid Michelson trafiły pod sankcje (osobiste sankcje na Michelsona nie nałożone — w przeciwieństwie do drugiego akcjonariusza “Новатэка” Giennadij Stepanovich. — Forbes) dzięki подозрениям amerykańskich służb specjalnych o bliskości do kierownictwa kraju i osobiście Władimira Putina. Ale ani historia powstania firmy, ani działalność gospodarcza Michelsona nie nakłania na takie wnioski każdego bezstronnego obserwatora.

Leonid Michelson urodził się w Leningradzie, nie był członkiem spółdzielni “Jezioro”, nie “służył, nie brał udziału, nie był w żadnych głośnych procesach biznesowych 1990-tych i początku zerowych. “Novatek” wzrosła z grupy budowlanej “Nova” i w przeciwieństwie do “Итеры” Igora Makarowa nie miał stosunków z “Gazpromem” i nie zwiększa swoją ресурсную bazę dzięki hojności zespołu Rema Вяхирева. Nazwa Michelsona nie мелькало ani w biznesie, ani w świeckiej prasie do IPO “Новатэка” w 2005 roku i było wiadomo, że w większości газовикам i instrukcji Jamalsko-Okręg regionu. “Novatek”, w odróżnieniu od, na przykład, “Surgutneftegaz”, nie miał specjalnych stosunków z jakimiś traderami, sprzedawał wyodrębnione węglowodory na rynku wewnętrznym i nie przyciągał uwagi inwestorów zagranicznych. Próba francuskiej Total zakup 25% udziałów w 2004 roku została zablokowana — przynajmniej formalnie — FAS, co było traktowane biznesu jako oznaka braku Leonid Michelson wymaganego poziomu powiązań i wpływu na szczeblu federalnym. W przeciwieństwie do większości rosyjskich spółek gazowniczo “Novatek” przez długi czas nie chciał kupić aktywa poza rosją, tak i w jej obrębie ograniczał się działalnością w Jamał-nenets, skąd pochodzi autonomicznym okręgu.

“Новатэку” jeszcze i udało się uniknąć losu bardziej “efektowne” “Итеры”, której, po zmianie kierownictwa w “Gazpromie”, musiał rozstać się nie tylko z dużą częścią swoich aktywów wydobywczych, ale i niezwykle lukratywny roli mediatora w stosunkach rosyjsko-ukraińskich gazowych stosunkach. I podczas gdy departament stosunków majątkowych “Gazpromu” zbierał rozrzucone w latach 90-tych aktywów, badał stosunki z unią europejską i walczył z “Naftogazu”, “Novatek” aktywnie zdobywał nowych licencji, budował infrastrukturę oczyszczania i transportu gazu, regularnie płacił podatki, i zajmował się konsolidacją aktywów. Nic w tym czasie nie mogło naprowadzić na myśl o szczególnej bliskości i firmy Michelson do posiadającym władzę.

Pierwszym sygnałem o zmieniającym się ciężkiej “Новатэка” i poziomie wpływu Michelsona stała się dość skomplikowana historia z nabyciem przez spółkę kontrolnego pakietu “Jamał LNG” w 2009 roku. U tego zakupu, oczywiście, była oczywista korzyść w postaci praktycznego podwojenie zasobów bazy z 4,9 mld usd w 2008 roku do ponad 8 mld baryłek ekwiwalentu ropy naftowej w 2010-m. Ale zakup złoża gazowego bez ekonomicznie korzystnego połączenia do gazociągów w systemie, tak jeszcze prawie maksymalne oceny miała sens tylko wtedy, gdy “Новатэка” było zrozumienie perspektyw rozwoju segmentu LNG.

Do łupkową rewolucję w USA w latach 2011-2012 technologia skraplania gazu użyto do transportu głównie катарского gazu w UE i Azji. Gazpromowski “Sachalin-2” był w tym czasie jedynym rosyjskim LNG projektem i również był nastawiony na Тихоокеанско-rynek Azjatycki. I żadnych oczywistych oznak, że segment LNG będzie nie tylko najbardziej szybko rozwijającej się częścią sektora gazowego, ale i będzie mieć znaczący wpływ na ceny, nie było.

Umiejętność Leonid Michelson wybrać właściwych partnerów, zbierać utalentowaną drużynę i pracować na perspektywę odegrały kluczową rolę w historii nabycia “Jamał LNG”. Biznes mądrość Michelsona pojawił się jeszcze na tym, że nabycie tego składnika aktywów wyprowadził firmę na poziomie federalnym, a wygląd solidnego partnera w osobie Stepanovich pomogło wzmocnić pozycję “Новатэка” i pozwoliło zapewnić opłacalność ekonomiczną projektu kosztem uzyskania bardzo poważnych ulg podatkowych. Wzmocnienia biznesowych pozycji i reputacji Michelsona także przyczynił się do jego umiejętności, aby rozwiązać liczne problemy, powstałe w trakcie realizacji “Jamał LNG” w trudnych warunkach, na początku 2010 roku. Co szczególnie korzystnie prezentowały się na tle неповоротливости i забюрократизированности “Gazpromu”.

Jednak żadnych oczywistych powodów, aby włączyć do listy sankcji “Novatek” nie dawał. Jedno miejsce w radzie nadzorczej i pakiet akcji znacznie mniej blokującego ani rosyjskiego, ani według amerykańskiego prawa nie robią spółkę zależną. Odpowiednio, “Novatek” z prawnego punktu widzenia nie można uznać za firma, kontrolowana Геннадию Stepanovich, do którego należy w niej 23%. Więc zatwierdzenia amerykańskiej kontroli aktywów zagranicznych (OFAC) o własności “Новатэка” Stepanovich, według wszelkiego prawdopodobieństwa, opierają się na niczym nie opartych na pogłoskach. Ponadto, “Novatek”, której akcje są notowane na Londyńskiej giełdzie papierów wartościowych, jest zobowiązany do przestrzegania minimalne wymagania ładu korporacyjnego, polegające na zapewnieniu kolegialności, przejrzystości i niezależności działalności rady nadzorczej. W całej sprawozdawczości właśnie Leonid Michelson podany jako nadzorujące akcjonariusz spółki, a do tego kieruje jej zarząd.

Demokracja przeciw konkurencji

Więc co pozwoliło USA na wprowadzenie sankcji przeciwko “Новатэка”? Odpowiedź w zasadzie leży na powierzchni — to projekty “Jamał LNG” i “Arctic CNG-2”, których realizacja stworzy możliwość eksportu do 35,7 mln ton LNG rocznie w Azji i w Europie na Północnym morskiego drodze i stworzyć konkurencję dla amerykańskiego LNG. Poza tym, z całą pewnością swoją rolę odegrały i amerykańscy partnerzy Igora Makarowa “Итере”, praktycznie odsunięci z rosyjskiego rynku gazu. Jest oczywiste, że i specjalny podatek tryb tych projektów nie mógł nie zwrócić uwagi mistrzów światowej demokracji z OFAC. Podobno, zaniedbując obronę demokracji uczciwej konkurencji, zdecydowali się zdusić w zarodku konkurenta amerykańskim twórcom droższych po kosztach łupkowych złóż gazu.

Zaskakujące, ale zakup “Новатэком” регазификационного projektu w Polsce w 2016 roku nie wywołało w polskiej prasie histerii, zazwyczaj występującego podczas zainteresowaniu rosyjskich firm do wszystkich projektów w tym kraju. Jeszcze bardziej zaskakujące jest to, że “Новатэку” pozwoliły kupić ten projekt, nie tylko w warunkach санкционного ciśnienia i ograniczeń, ale i w warunkach, delikatnie mówiąc, nieprzyjazny nastawienie polskich MEDIÓW i społeczeństwa obywatelskiego w stosunku do rosyjskiego biznesu. Polscy biznesmeni, znane z przebiegu negocjacji, charakteryzowały się stosunkowo spokojne podejście polskich MEDIÓW do tego zakupu jak osobiste osiągnięcie Leonid Michelson.

“Novatek”, jak i wszystkie rosyjskie firmy gazownicze, działa pod секторальными sankcjami już czwarty rok. To znacznie zmniejsza zależność od zachodniego finansowania, udało się przyciągnąć do “Jamał LNG” finansowanie od chińskich i japońskich banków — oprócz pieniędzy, otrzymanych przez konsorcjum banków rosyjskich. Chińskie firmy także provided projekt płynem wiercenia sprzętem, a część finansowania i prac została przeprowadzona Total kupiłem znaczący udział w projekcie. A projekt “Arctic CNG-2” interesuje nie tylko francuzów, ale i arabii Aramco, koreański KOGAS, japońskie Marubeni i Mitsui, chińskie CNPC, a także niemiecką Linde. Mobilizacja tak różnorodnych partnerów z bardzo różnych zainteresowaniach i zdolność skupiać się na realizacji projektu umieszcza się wszystkimi kontrahentami i partnerami “Новатэка” w nagrodę osobiście Leonida Михельсону.

Do końca 2017 roku “Novatek” nie tylko udało się zwiększyć swoją ресурсную bazy, wrócić w jednym z indeksów Londyńskiej giełdy, uruchomić projekt “Arctic CNG-2”, ale i, jak na ironię, sprzedać swój pierwszy ładunek LNG z Jamału, zamykając zapotrzebowanie na gaz w “озябшем” Boston (w słowach london Times).

Sądząc po doświadczeniu “Новатэка”, “piekielny projekt ustawy” o twardych sankcji wobec Rosji, przedstawiony przez senatorów USA wcześniej, w sierpniu, jest mało prawdopodobne, będzie miało znaczący wpływ na rosyjską gaz. Znajdują się w nim oferty na dużą skalę sankcji, w tym na produkty, usługi, technologie, finansowanie i pomoc, niezbędną dla zapewnienia możliwości Rosji wydobywać ropę naftową i gaz.

C 2014 roku, jak pokazuje przykład “Новатэка”, branża udało się przełączyć na korzystanie z technologii i urządzeń do własnego rozwoju i zastąpiła partnerów firmy, gotowe do pracy w Rosji pomimo санкционные ryzyko. Dlatego, nawet jeśli proponowane sankcje staną się prawem, ich wpływ na rosyjski sektor ropy naftowej i gazu będzie ograniczony. To jest jeden z powodów tego, że rosyjskie akcje nie ucierpiały od wiadomości o zamiarach senatorów USA wprowadzić surowsze sankcje wobec Moskwy. W Reuters ocenia się, że od momentu wprowadzenia ustawy złotych stracił 10% wartości, a akcje banków spadły o 20%. Jednak akcje spółek naftowych wzrosła o 2%, a w porównaniu z rokiem poprzednim — o 27%. W ciągu ostatnich dwóch miesięcy akcji “Новатэка” dość stabilnie rosły w cenie, za wyjątkiem niewielkich spadków. Jeśli mówimy o liczbach, to cena akcji w tym czasie wzrosła o około 27%.

Ostatnie półtorej dekady obserwacji “Новатэком” pozwalają stwierdzić, że jej przetrwanie i sukces w trudnych warunkach ostatnich lat w dużej mierze wynika z osobowością samego Leonid Michelson, którego (w przeciwieństwie do niektórych kolegów po fachu) jeszcze się zastanawiam tworzyć i budować. Całkiem prawdopodobne, że nieudana zmiana Michelson (a wszystkie rosyjskie kompanie naftowe pierwszej postradzieckiej fale już nie chłopcy) u steru “Новатэка” może utworzyć więcej problemów dla firmy, niż sankcje USA, jak by to paradoksalnie brzmi.

Igor Makarow
Ranking Forbes: Nr 46

Stan w 2018 roku: $2100 mln

Dowiedz się więcej

Leonid Michelson
Ranking Forbes: Nr 3

Stan w 2018 roku: $18000 mln

Dowiedz się więcej

Giennadij Stepanovich
Ranking Forbes: Nr 5

Stan w 2018 roku: $16000 mln

Dowiedz się więcej